Mijlpaal voor Stichting Oude Groninger Kerken met kenmerkende Meister Mariakerk

Mariakerk in Uithuizermeeden
Mariakerk in Uithuizermeeden © Martin Postmus
Het is een opvallende en haast on-Groningse verschijning; de Mariakerk in Uithuizermeeden. De karakteristieke witte toren met blauwe accenten zie je al van veraf boven het dorp uittorenen. Vrijdag wordt de meer dan zevenhonderd jaar oude kerk overgedragen aan de Stichting Oude Groninger Kerken die daarmee de honderdste kerk in eigendom krijgt.
In 1969 werd de Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK) opgericht door een groep enthousiastelingen die met afgrijzen zag dat talloze kerken in onze provincie op instorten stonden. Een van de eerste activiteiten van de stichting was het organiseren van een 'Romantische Ruïne Rally' voor automobilisten en fietsers langs al die kerken die op instorten stonden. Vrijdag voegt de stichting na ruim 53 jaar de honderdste kerk aan haar bezit toe.

Tweelingentorens

Het is een baken op Het Hogeland: de wit gepleisterde Mariakerk met als meest in het oog springend onderdeel de bijna vijftig meter hoge toren. 'Waar doet me dat aan denken?', zal menig bezoeker zich afvragen. Of andersom geformuleerd: bewoners van Het Hogeland zullen bij een bezoek aan de Stad een blik werpen op de toren van de Der Aa-kerk en denken: 'Die komt me ergens bekend van voor'.
Beide torens komen namelijk uit de pen van architect annex kunstenaar Allert Meijer, die ze rond 1717 ontwierp. De toren in Uithuizermeeden geldt als een wat eenvoudigere versie van de toren in Stad, maar is door de blauwwitte kleurstelling eigenlijk fraaier. De Der Aa-kerk kreeg in 1717 een nieuwe toren omdat de vorige was ingestort. De voorganger van de toren in Uithuizermeeden werd rond die tijd afgebroken voordat deze het zelfde lot trof.
De volledige Mariakerk in Uithuizermeeden
De volledige Mariakerk in Uithuizermeeden © Duncan Wijting/Stichting Oude Groninger Kerken

Orgelbouwers

'Het torentje van Spiek' is vereeuwigd door Ede Staal en tegelijkertijd eigenlijk het kleine broertje van de toren in Uithuizermeeden. Beide hebben dezelfde bijzondere blauwwitte kleurstelling en open constructie. Dat komt omdat de toren van Spijk in 1902 werd ontworpen door architect Oeds de Leeuw Wieland. Die had een paar jaar daarvoor de kerktoren van Uithuizermeeden mogen restaureren nadat die door de bliksem was getroffen.
Het ontwerpen en bouwen van kerken is een bijzonder vak en kerkbouwers hebben vaak meerdere kerken op hun naam staan. Het zelfde geldt voor orgelbouwers. Die van de Mariakerk is een ontwerp van orgelbouwer Albertus Antoni Hinsz (1704-1785), die meer dan tien Groninger kerken van een orgel voorzag. Het orgel in de Mariakerk was zijn laatste. Hinsz overleed kort nadat de bouw was begonnen en het instrument is afgebouwd door zijn meesterknecht Matthijs Hansen Hardorff.
Allert Meijer was als architect verantwoordelijk voor de toren van de kerk in Uithuizermeeden, maar ontwierp ook delen van het interieur. De herenbanken (1706), het doophek en de preekstoel (1708) werden door hem ontworpen. Het houtsnijwerk is van Jan de Rijk. Het kerkgebouw zelf is een in de loop der eeuwen ontstaan geheel. De kern is een laat-romaanse kerk, die rond 1250 op de wierde werd gebouwd. De kerk is in latere eeuwen steeds verder uitgebreid en in de negentiende eeuw zijn de muren bepleisterd en kreeg de kerk zijn huidige, zogenaamde neoclassicistische uiterlijk.

100 oude Groninger kerken

Met de Mariakerk erbij heeft de stichting Oude Groninger Kerken zoals gezegd honderd kerken in bezit en daarnaast ook nog twee synagogen, negen kerktorens en 62 kerkhoven. Maar belangrijker is dat al die kerken tegenwoordig in een veel betere staat zijn dan in 1969. Een auto- en fietsrally langs 'ruïnes ' was toen niet echt overdreven, want het woord ruïne was in die tijd de beste omschrijving voor veel oude Groninger kerken. Vaak zaten er gaten in het dak en vielen de stenen uit de muren. Tegenwoordig is dat gelukkig anders.