In het Forum gaat minister Staghouwer de confrontatie met de boeren wél aan

Rietema had thuis aan de keukentafel het woordenboek erbij gepakt. Om op te zoeken wat perspectief precies betekent. ‘Dat gaat over toekomst en over hoe je naar dingen kijkt’, spreekt Rietema uit Oudeschip de minister toe. ‘Ik heb het idee dat we het allebei over de toekomst hebben, maar dat we die beide van een andere kant bekijken.

Rietema, ook voorzitter van het Gronings Agrarisch Jongeren Kontakt, was woensdagavond aangeschoven in een panel dat zich mocht buigen over ‘de Groningse boer van de toekomst’. Het was een uitstekend moment om het daar met de minister over te hebben aangezien die afgelopen vrijdag samen met minister Christianne van der Wal de stikstofplannen van het kabinet presenteerde. Plannen die de woede en wanhoop van veel boeren hebben gewekt.

Overdag was woensdag een bezoek van Staghouwer aan een boerenbedrijf in de regio verplaatst vanwege veiligheidsissues. Er waren signalen dat boeren met trekkers zouden komen. ’s Avonds ging een tamelijk ontspannen ogende minister wel de discussie aan in een zaal met tientallen boeren.

Tot een verbale confrontatie met de boeren kwam het niet, vooral omdat Staghouwer het na een uurtje voor gezien hield en vertrok. Wel had Rietema zijn punt toen al wel gemaakt. Over de Groninger landbouw en ook over de toekomst van zijn eigen bedrijf toonde Rietema zich niet al te somber. ‘We hebben hier best veel ruimte, ook veel milieuruimte om gezond landbouw te kunnen bedrijven.’

Maar de knagende onzekerheid onder tal van boeren over de toekomst van hun bedrijf, daar moet echt zo snel mogelijk een eind aan komen, drukte Rietema de minister op het hart. Hij doelde met name op de zogeheten PAS-melders; boeren die hun bedrijf hebben uitgebreid en tot een jaar of drie geleden konden volstaan met het doen van een melding daarvan.

Na de uitspraak van de Raad van State in 2019 over stikstofuitstoot is toch een vergunning nodig en zijn de uitbreidingen dus illegaal. Een situatie waar veel boeren in Groningen mee te maken hebben. Zij zitten al drie jaar klem en in onzekerheid over de toekomst van hun boerenbedrijf. Investeren is voor hen nauwelijks mogelijk want geen bank die ze nu wil financieren.

‘Dat moet eerst worden opgelost voor we kunnen praten over perspectief en leuke dingen en vogels en zo’, schamperde Rietema, die Staghouwer er ook op wees dat de onzekerheid met de afgelopen vrijdag gepubliceerde stikstofkaart alleen maar nog groter is geworden. Op de kaart staat per gebied met hoeveel de stikstofuitstoot er terug moet, maar het kan nog tijden, misschien jaren, duren voordat duidelijk is wat dat voor een individuele boer betekent.

Wat de PAS-melders betreft beloofde Staghouwer die kwestie met voorrang op te lossen. ‘Om hen de ruimte te geven zetten we versneld in op legalisering’, beloofde Staghouwer. Maar veel hoop biedt dat niet, maakt de bewindsman ook direct duidelijk. ‘Stikstofruimte ontstaat pas wanneer bedrijven zijn opgekocht’. Dat is iets wat nog veel tijd gaat kosten.

Veehouder Henk Hulshoff, voorzitter van de afdeling Westerkwartier van LTO Noord, vindt dat de minister niet echt in de gaten heeft wat de kabinetsplannen met de boeren doen. ‘U onderschat de emotie die er leeft’, aldus Hulshoff.

‘Emotie begrijp ik natuurlijk’, antwoordde Staghouwer. ‘Je praat hier over voortbestaan van bedrijven, van familiebedrijven die soms generaties hebben bestaan. Maar we hebben een opdracht vanuit het kabinet en die kan soms vervelende beslissingen met zich meebrengen. Daar lopen we niet voor weg.’

Maar voordat de totale herschikking van de landbouw is voltooid zijn we zeker een jaar of twintig verder, schetste onderzoeker Wijnand Sukkel, vanuit Wageningen University betrokken bij de boerderij van de toekomst. ‘We kunnen niet meer aan een paar knoppen draaien, er zijn flinke aanpassingen nodig.’

Sukkel was degene die de boeren in het Forum het meeste perspectief bood. ‘Ik denk dat het mogelijk is dat we over twintig jaar de biodiversiteit hebben hersteld, voedselzekerheid hebben gewaarborgd en dat we de boeren een fatsoenlijk inkomen kunnen bieden.’

Aan de boer midden in de zaal was dat toekomstbeeld woensdagavond niet besteed. ‘Mijn bedrijf is een derde minder waard’, sprak hij geëmotioneerd. ‘Wij krijgen veel te weinig geld wanneer we worden uitgekocht. Net als ik zullen veel boeren daar niet akkoord mee gaan. Dat wordt een heel lang proces. Er moet met ons gepraat worden en niet tegen ons. Ik word er kotsmisselijk van.’