Commissie Remkes: Rijk hoeft oude tekorten zuidelijke ringweg niet aan te vullen

De commissie Remkes concludeert dat Rijkswaterstaat als opdrachtgever geen grote fouten heeft gemaakt, waardoor een claim van de provincie richting het Rijk onvoldoende gegrond is. 'Met de wijsheid van nu valt de afspraak dat Rijkswaterstaat aanbesteder is en de provincie verantwoordelijk is voor de extra kosten, een weeffout te noemen', zegt voorzitter Johan Remkes namens de commissie die de kostenoverschrijding bij de zuidelijke ringweg onderzocht. 'De verhouding wie bepaalt en wie betaalt is niet met elkaar in evenwicht.'

Met de term 'weeffout' doelt Remkes op de afspraken uit 2008 tussen Rijk, provincie en gemeente Groningen. Bij het maken van de plannen voor de ombouw van de zuidelijke ringweg werd afgesproken dat de provincie eventuele kostenoverschrijdingen voor zijn rekening moest nemen en dat Rijk en gemeente hun risico's afkochten.

Gedeputeerde Fleur Gräper (D66) hoopte dat Remkes zou concluderen dat het ministerie van Infrastructuur voor de huidige kostenoverschrijding ook geld op tafel moest leggen, wanneer duidelijk zou zijn dat Rijkswaterstaat steken zou hebben laten vallen.

Maar Remkes ziet daartoe geen aanleiding. 'We zijn in ons onderzoek geen serieuze omstandigheden tegengekomen die als grond zouden kunnen gelden om aan de bestaande basisafspraak te tornen. Je kunt het Rijk op dat vlak weinig verwijten maken. Ook hebben we niet kunnen constateren dat Rijkswaterstaat grote fouten zou hebben gemaakt.' Dat de gemeente het risico kon afkopen voor tachtig miljoen, noemt Remkes 'een koopje'.

Over het conflict tussen de provincie en de Belastingdienst heeft Remkes wel een hoopvolle mededeling. De Belastingdienst wil dat de provincie btw betaalt over de 78 miljoen die zij extra op tafel heeft moeten leggen voor de bouw van de zuidelijke ringweg. De commissie Remkes adviseert het Rijk nu om samen met de provincie bij de Belastingdienst te bedingen dat deze zeventien miljoen niet voor rekening van de provincie moet komen.

Voor mogelijk nieuwe financiële tekorten moeten bestaande afspraken worden opengebroken, adviseert Remkes. Deze mogelijke tegenvallers moeten in de toekomst beter verdeeld worden tussen Rijk, provincie en de gemeente Groningen. 'Er moet een risicoverdelingsafspraak komen tussen het ministerie, de provincie en de gemeente. Daarover moeten bestuurlijke afspraken gemaakt worden. Ook moeten de drie overheden eensgezind gaan optreden in dit project.'

De drie overheden zijn bovendien de fout ingegaan rond het beheersbaar maken van de kosten. Er is onvoldoende gekeken naar kostenoverschrijdingen en de mogelijkheid om ergens op te bezuinigen. Ook heeft de projectorganisatie steken laten vallen. Toen er in 2018 werd gesproken over de planning van het project en er bij Rijkswaterstaat twijfels verrezen over de uitvoering door aannemer Herepoort, werd de stuurgroep niet ingeschakeld, waardoor er op politiek niveau niet ingegrepen kon worden.

Remkes concludeert verder dat wanneer een aannemer zich inschrijft voor een aanbestedingstraject van een groot bouwproject, de overheid de mogelijkheid moet hebben om een 'noodknop' in te drukken wanneer zij twijfels heeft over het aanbod van de aannemer.

'We weten dat er bij Rijkswaterstaat twijfels bestonden over het bedrag waarvoor aannemerscombinatie Herepoort stelde de zuidelijke ringweg te kunnen aanleggen. Het aanbestedingsrecht gaf echter geen ruimte voor Rijkswaterstaat om te breken met Herepoort.' Remkes adviseert om bij twijfel een mogelijkheid te hebben om het contract alsnog te verbreken.