Analyse: Wat hebben we aan geluidsnormen om overlast van concerten te voorkomen?

3 juli 2022, 08:00 • 6 minuten leestijd

Uitzinnige menigte in het Stadspark tijdens het optreden van Green Day © Robert Smid/RTV Noord

Hoewel menig Stadjer afgelopen maand genoot van de concerten op de Drafbaan en het Groninger Forum, klaagde een aantal inwoners ook over geluidshinder. En dat terwijl het geluid volgens de gemeente en organisaties binnen de normen bleef. Hoe kan dat?

Om dat te kunnen begrijpen moet je iets weten van geluidstechniek. Neem een basgitaar. Die heeft vier of vijf snaren. De toonhoogtes van het geluid van die snaren vallen allemaal in het spectrum van zogeheten laagfrequent geluid. Dat is geluid dat lager is dan 100 of 125 Hertz. De laagste snaar van een basgitaar met vier snaren produceert een grondtoon van 41,2 Hertz. Dat kun je zelf ervaren via de tool Online Tone Generator. Ook een bassdrum in een drumstel produceert hele lage tonen, onder meer van rond de honderd Hertz.

Geluid van lage tonen draagt veel verder dan dat van hogere tonen. Geluidsdeskundige Frits van den Berg legde dit een aantal jaar geleden al uit aan de hand van autogeluid.

'Als je naast de weg staat, dan hoor je vooral het hoge geluid van de banden die over de weg rijden. Met een geluidsscherm neem je het grootste deel van dit geluid weg. En sta je een paar kilometer verderop, dan wordt de rest van het hoge geluid aardig gedempt door de atmosfeer.'

Dit in tegenstelling tot motorgeluid, dat laagfrequent is. Dat draagt veel verder, juist vanwege de lage frequentie. 'En dat gaat daardoor ook door de geluidswallen heen.'

Zo is dat ook met muziek. Op het festivalterrein zelf hoor je alle toonhoogten van de muziek uitstekend, of het nou een gierende gitaar is, een basgitaar of het zingen van Axl Rose van Guns N' Roses. Maar sta of woon je een paar kilometer verderop, dan blijft vooral het gedreun van een bassdrum of het getokkel van een basgitaar over.

Lage tonen zijn normaal gesproken voor het menselijke oor minder goed hoorbaar dan normale of hoge tonen. Dat betekent dat als je die lage tonen hoorbaar wilt maken, de geluidssterkte hoger zal moeten zijn dan bij hogere tonen.

Wie de afgelopen tijd op de drafbaan van Guns N' Roses, Fallout Boy of Green Day heeft genoten, die zal zich herinneren dat de basnoten niet alleen hoorbaar, maar ook voelbaar waren. En dat klopt. Geluid is in feite niets anders dan door de lucht bewegende drukgolven. Hoe harder (en lager) het geluid, hoe meer het niet alleen hoor-, maar ook voelbaar is. Die geluidsgolven verspreiden zich in een cirkel door de lucht. Hoe verder van het podium vandaan, hoe groter de cirkel, en hoe zwakker je het geluid hoort. Vergelijk het met de golven door een steen die je net in het water hebt gegooid.

In een groot gebied rondom de Drafbaan en het Forum in Groningen was het geluid van de muziek te horen. Hoe verder weg, hoe minder luid de muziek. Maar omdat lage frequenties verder dragen dan hogere frequenties, zijn die lage bastonen op een veel grotere afstand te horen. Vanuit een groot gebied kunnen er daardoor ook geluidsklachten binnenkomen. Met de luidheid van de muziek en de frequenties van de lage tonen is dat niet verwonderlijk.

Lage geluidsfrequenties kunnen al hinder veroorzaken als er van veel minder sterk geluid sprake is dan bij de muziek op de Drafbaan. Denk bijvoorbeeld aan de mensen die rondom Windpark N33 of Windpark Geefsweer wonen.

Geluidsmetingen hebben daar namelijk laten zien dat windturbines laagfrequente tonen produceren. In tegenstelling tot de harde muziek van de Drafbaan is dit nauwelijks hoorbaar voor veel mensen, maar als je daar wél gevoelig voor bent, kan dat voor veel hinder zorgen. Zeker als het avond of nacht is en het een stuk stiller is en de bromtonen veel meer opvallen.

Voor die windparken geldt dat de geluidsnormen niet overschreden worden. Daar verwijzen de eigenaren van de windparken ook naar, als je ze vraagt naar de hinder voor omwonenden. Toch is dit probleem bij Windpark N33 nog steeds niet verholpen.

Windmolens die een minimale hoeveelheid laagfrequent geluid produceren leveren dus al hinder op voor mensen die er gevoelig voor zijn. Vanuit dit perspectief is het niet gek dat er bij evenementen op de Drafbaan of op het Groninger Forum, waar muziek wordt gedraaid met een geluidssterkte van honderd decibel of meer, nog veel meer hinder is.

Of het geluid nu van windmolens of van muziek komt, voor beide geldt: hogere tonen dragen minder ver dan lage tonen, omdat ze worden afgeremd door de lucht. Dus hoe verder je van een windmolen of de Drafbaan af woont, hoe lager het geluid is dat je van beide nog kan horen.

Wat betreft de evenementen op de Drafbaan heeft de gemeente Groningen eerder bij RTV Noord al gezegd: 'Wat we hebben gemerkt, is dat mensen vooral de lage bastonen als vervelend hebben ervaren. Daar moeten we het met organisatoren over hebben. We hebben wel metingen uitgevoerd in alle wijken en daar werd de geluidsnorm niet overschreden.'

Ook geeft de gemeente aan dat voorafgaand aan evenementen gesprekken met omwonenden zijn gevoerd. 'Kennis van het evenement leidt tot meer draagvlak onder omwonenden', aldus een woordvoerder.

Kun je tegen geluidsoverlast van lage bas- of bromtonen dan niet iets doen met de geluidsnormen in Nederland? Dat valt tegen. Want de normen in de wet Geluidhinder gaan simpel gezegd alleen over de geluidssterkte van alle toonhoogten samen en niet specifiek over bijvoorbeeld laagfrequent geluid, middelfrequent geluid of hoogfrequent geluid. De geluidsnormen zijn in decibel, maar wel op zo'n manier dat laagfrequente tonen in meer of mindere mate zijn afgezwakt, omdat die normaal voor het menselijke oor minder makkelijk hoorbaar zijn.

Daarbij komt dat volgens de gemeente voor evenementen de wet Geluidhinder niet van toepassing is. 'In Nederland bestaat geen specifieke wet- en regelgeving met betrekking tot geluidsnormen bij evenementen. Gemeenten zijn zelf verantwoordelijk voor het vaststellen van de geluidsnormen en de handhaving daarvan.'

Er zijn op de Drafbaan jaarlijks twaalf dagen waarop luide muziekevenementen zijn toegestaan. De normen die de gemeente rondom het hek van de Drafbaan heeft gesteld, is een geluidsniveau in decibel (dB) van maximaal 85 dB(A) en van 100 dB(C). In de eerste dB(A)-norm zijn de laagfrequente tonen afgezwakt, in de tweede dB(C)-norm wordt er meer rekening gehouden met lage geluidsfrequenties. Ook hanteert de gemeente normen van een maximaal geluidsniveau bij evenementen op de meest belaste gevel van een geluidsgevoelig gebouw, zoals een woning. Die liggen op 70 dB(A) en 85 dB(C).

De vraag is of met deze normen de overlast van lage bastonen voorkomen kan worden. Want zelfs als het geluidsniveau van bastonen in een woning op twee kilometer afstand van de Drafbaan ruim onder de normen ligt, kan de ervaren hinder er desalniettemin nog steeds zijn. De problematiek van Windpark N33 is daar namelijk een goed voorbeeld van.

Reactie gemeente over overlast Forum
'Voor het Forum was een festiviteitenmelding gedaan. Dat is een ontheffing van de geluidsnormen uit het activiteitenbesluit. Daarbij geldt geen maximale geluidsnorm. Normaal gesproken geven we deze ontheffing alleen af voor festiviteiten in een horecagebouw. Festiviteiten buiten het gebouw (meestal op het terras) zijn niet toegestaan en daarvoor worden ook geen ontheffingen afgegeven. Als men op een terras muziek ten gehore wil brengen, moet men een evenementenvergunning aanvragen.
Glazen omheining
In het geval van het Forum (Rooftop Session, red.) was sprake van een festiviteit binnen de grenzen van het gebouw, waardoor een incidentele festiviteit is toegestaan. De verwachting was dat door de glazen omheining de verspreiding van geluid in de directe omgeving beperkt zou blijven. Gezien het aantal klachten is de ervaren overlast helaas groter dan verwacht.
Verkeerde inschatting
Achteraf was dit een verkeerde inschatting. Festiviteiten op het dak worden voortaan niet meer beschouwd als binnenfestiviteiten en dus wordt daar geen festiviteitenontheffing meer voor afgegeven.'