Bedrijven in Eemsdelta al drie jaar op slot door stikstof

Groningen Seaports zegt dat er nog altijd vijftig projecten in de pijplijn zitten. Die zouden al door zijn gegaan wanneer de Raad van State in 2019 met de inmiddels veelbesproken PAS-uitspraak geen juridische blokkade zou hebben opgeworpen.

Omdat de investeringsplannen in de Eemsdelta gepaard gaan met stikstofuitstoot is de vergunningssituatie zo onzeker dat bedrijven niet durven investeren. De regio loopt er 2.300 banen mee mis, becijfert Seaports.

De vergunningverlening ging in 2019 op slot voor bedrijven die zich in de Eemsdelta willen vestigen en voor bedrijven die willen uitbreiden. Even leek daar in 2020 een oplossing voor te zijn gevonden via de methode van intern- en extern salderen. Daarbij regelen bedrijven stikstofruimte door elders binnen het concern uitstoot te verminderen of door stikstofruimte van andere bedrijven over te nemen.

Meerdere bedrijven kregen het via salderen voor elkaar de stikstofuitstoot naar nul terug te brengen. Het staalbedrijf Van Merksteijn wist bijvoorbeeld na een investeringsstop door stikstof in januari door extern te salderen de zaak te regelen en de plannen voor een nieuwe fabriek een stap verder te brengen.

Van Merksteijn wil in de Eemshaven een fabriek neerzetten waar staalschroot wordt verwerkt tot draadstaal. Een project van circa 300 miljoen euro dat 275 mensen een baan zou opleveren.

Van Merksteijn kreeg een vergunning voor het fabrieksplan en opvallend genoeg werd daar geen bezwaar tegen ingediend.

Veel andere bedrijven hebben echter vanuit vrees voor bezwaarprocedures hun projecten stilgelegd. Meerdere rechtbanken in het land zetten namelijk na bezwaarprocedures een streep door het intern- en extern salderen. Telkens was dat met het argument dat door salderen de totale stikstofuitstoot niet daalt en dat de natuur er dus niet op vooruit gaat. Dat is dezelfde argumentatie als waarmee de Raad van State een eind maakte aan de PAS-regeling.

Hoewel er in Groningen nog niet zo’n gerechtelijke uitspraak over salderen ligt, nemen veel bedrijven het zekere voor het onzekere en doen ze geen nieuwe meldingen of vergunningaanvragen voor uitbreidingen van ondernemingen. De provincie bevestigt dat er nauwelijks nieuwe vergunningaanvragen binnen komen.

Wat overigens ook stilligt zijn de ontwikkelingsplannen voor het industriegebied Oosterhorn in Delfzijl omdat vanwege de PAS-uitspraak het bestemmingplan daarvoor vernietigd is. Ook rond het bestemmingsplan voor de uitbreiding van de Eemshaven gebeurt er momenteel niks.

Een half jaar geleden kwam er weer een nieuwe stikstofregel, die de specifieke ondernemers in de Eemsdelta nieuwe hoop gaf. Minister Schouten van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit versoepelde eind vorig jaar de uitstootregels voor de industrie en landbouw.

Bedrijven die ver genoeg - meer dan 25 kilometer - van kwetsbare natuurgebieden liggen waren niet langer verplicht een vergunning voor stikstofuitstoot aan te vragen. Dat maakte Noord-Groningen een van de vier witte vlekken op de kaart van Nederland. Alle bedrijven in de Eemsdelta liggen op de kaart ver genoeg van gevoelige natuur om er volgens die aangepaste regel geen schade te veroorzaken.

Niet helemaal onlogisch volgens de provincie, want het dichtstbijzijnde stikstofgevoelige natuurgebied is het Lieftinghsbroek bij Vlagtwedde, en dat is ver genoeg weg. Veel stikstof van bedrijven als Google en de RWE-centrale waait bovendien naar Duitsland. En ook al ligt de industrie er aan het Waddengebied, dat Natura2000-gebied is nauwelijks stikstofgevoelig.

Investeren dan maar in de Eemshaven en Oosterhorn, zou je zeggen. Maar ook al zou dat onder de huidige voorschriften kunnen, probleem is dat tegen de 25-kilometergrens eveneens een bezwaarprocedure werd aangespannen door milieuorganisatie Mobilisation for the Environment (MOB) van stikstofstrijder Johan Vollenbroek. Hij was ook degene die met MOB door procedures de PAS-uitspraak bij de Raad van State afdwong.

Ergens dit najaar wordt een uitspraak verwacht. Het gaat daarbij om een beroepsprocedure tegen een snelweguitbreiding in Gelderland, die ook weer landelijk gevolgen heeft. En dan kan het best zo zijn dat er een streep door de 25 kilometergrens gaat, omdat de rechter opnieuw vindt dat deze de bescherming van de natuur onvoldoende garandeert.

Dus verandert de nieuwe versoepeling van minister Schouten weinig voor de bedrijven. Want er is geen ondernemer die in deze situatie bereid is miljoenen te investeren in een nieuwe vestiging als de kans bestaat dat een rechter dadelijk de plannen afkeurt.

Daar komt bij dat provincies in het hele land voortdurend handhavingsverzoeken op hun bureau krijgen. Daardoor kon vorig jaar zelfs een toneelvoorstelling als Het Pauperparadijs in Veenhuizen niet doorgaan. De provincie Drenthe wilde geen vergunning verlenen uit vrees dat de rechter er een streep door zou zetten.

Vrijwel alle handhavingsverzoeken komen van milieuorganisatie MOB en zijn gericht op bedrijven die een melding hebben gedaan van stikstofproductie of vrijgesteld zijn van melding daarvan. Die bedrijven hebben geen vergunning, maar zouden die na de PAS-uitspraak van de Raad van State wel moeten hebben.

De provincie Groningen laat weten slechts enkele handhavingsverzoeken te hebben ontvangen. Maar de milieuclub MOB pluist systematisch alle meldingen uit en liet onlangs doorschemeren dat Groningen een doos met vijftig handhavingsverzoeken kan verwachten.

De gevolgen kunnen groot zijn, bijvoorbeeld voor de RWE-energiecentrale, deels op kolen gestookt. Want in de wet Natuurbescherming staat dat de provincie een vergunning bij te hoge stikstofuitstoot moet intrekken. Tenzij een bedrijf aantoont dat het maatregelen neemt die stikstofneerslag in natuurgebieden voorkomt. Het is dus mogelijk dat in het uiterste geval de provincie wordt gedwongen de RWE-centrale te sluiten.

De onzekerheid bij bedrijven en ook bij organisaties als Groningen Seaports rond de wirwar van uitspraken en procedures die door elkaar lopen blijft dus groot.

Tijdens het debat over de stikstofplannen voor de boerensector heeft minister Van der Wal gezegd dat ze eerst doelen wil bepalen voor de industrie en verkeer, vergelijkbaar met de plannen die er nu al liggen voor de agrarische sector. Deze industrie- en verkeerdoelen worden dan door de provincies meegenomen in hun gebiedsplannen die in juli 2023 klaar moeten zijn.

De industrie krijgt ermee een rustpauze. Maar zit daar eigenlijk helemaal niet op te wachten, want ondertussen blijven alle ambitieuze plannen bevroren in de ijskast.