Schoon water in het Paterswoldsemeer gaat ten koste van vismigratie: 'Een groot risico voor vissen'

Het Paterswoldsemeer heeft al jaren te kampen met algengroei waaronder blauwalg. Waterschap Noorderzijlvest wil dit probleem aanpakken en de biodiversiteit in het meer verbeteren door schoon water uit de Drentsche Aa te halen. Daarover zijn afspraken gemaakt met waterschap Hunze en Aa's, waar de Drentsche Aa onder valt.

‘Ik begrijp wel dat het meer schoon moet, en blauwalg aangepakt moet worden. Maar daar is het water van de Drentsche Aa niet voor bedoeld’, zegt Wanningen. Hij is directeur van de World Fish Migration Foundation, een stichting die migrerende vissen wil redden door onnodige dammen te verwijderen.

Door water uit de Drentsche Aa naar het Paterswoldsemeer te laten stromen wordt volgens Wanningen de vismigratie verstoord. ‘Als ze dat gaan doen, dan raken de vissen verward.'

Momenteel wordt vooral water uit het Noord-Willemskanaal gehaald om de waterkwaliteit in het Paterswoldsemeer te verbeteren. Maar het water uit de Drentsche Aa is schoner.

Wanningen is bezorgd dat de vissen door de nieuwe waterstroom niet goed de weg naar zee kunnen vinden. ‘Je creëert een doolhof van migratie die alle kanten opgaat. We maken het ingewikkelder voor de vissen dan het nodig is.’

Hij vindt het belangrijk dat het water niet uit de Drentsche Aa komt: ‘Je moet water inlaten uit het Noord-Willemskanaal. Dat is nu schoon dankzij de ijzerzandbassins.’ Deze ijzerzandbassins filteren afval- en voedingsstoffen uit het water.

Volgens Wanningen is dit genoeg voor de kwaliteit van het water.

Gerard Zeemans is projectleider van het waterschap Noorderzijlvest. Hij vindt het ook belangrijk dat het water in het Paterwoldsemeer schoner wordt. ‘De afspraak met Waterschap Hunze en Aa’s is dat we 330 miljoen liter tot onze beschikking hebben per jaar.’ Hier zit alleen wel een voorwaarde aan. ‘We kunnen er alleen over beschikken als het er daadwerkelijk is.’

Zeemans gelooft dat het geen probleem is om water voor het Paterswoldsemeer uit de Drentsche Aa te halen. ‘Dit gebeurt op een kunstmatige manier via een inlaatduiker.’ Hij is van mening dat in warmere maanden, wanneer er minder wateraanvoer is, dit niet tot problemen zal leiden: ‘Dan zakt de waterstand door minder aanvoer, en kunnen wij het water toch niet gebruiken.’ Hij benadrukt dat de wateraanvoer vanuit de Drentsche Aa niet ten koste mag gaan van het peilbeheer van Waterschap Hunze en Aa’s.

Volgens hem komt de vismigratie niet in de problemen door de nieuwe aangelegde route, omdat de vissen nu doormiddel van een visgracht naar het Noord-Willemskanaal zwemmen. ‘De migrerende functie van het Noord-Willemskanaal blijft bestaan.’

Maandag werd er bekend dat waterbedrijf Groningen uit voorzorg minder water gaat gebruiken uit de Drentsche Aa. Dit heeft te maken met de drogere periode.

Voor Waterschap Hunze en Aa’s staat een ding voorop. ‘Vismigratie en drinkwater gaat voor. Alleen als er voldoende water is, gaat het via de inlaat naar het Paterswoldsemeer’, zegt Cora Kuiper, persvoorlichter van Waterschap Hunze en Aa’s.

Over de verbinding tussen de Drentsche Aa en het Paterswoldsemeer gelooft ze dat het een minimale invloed heeft op de ecologie van beide gebieden: ‘Het is bedoelt als eco-verbinding, dat dieren over en weer kunnen gaan.’

Dit bevestigt ook projectleider Zeemans: ‘Door de kleine inlaat naar het Paterswoldsemeer, zal je nooit kunnen voorkomen dat een aantal vissen oversteken.’

Hij gelooft dat dit maar om een paar vissen gaat: ‘De meeste vissen gebruiken de passage naar het Noord-Willemskanaal.’ Daardoor kunnen de vissen volgens hem alsnog de zee makkelijk bereiken.

Zeemans maakt duidelijk dat er alleen water vanuit de Drentsche Aa wordt gehaald op momenten dat vissen niet migreren.

‘Vismigratie vindt plaats in maart en april, dan gaan ze op zoek naar andere plekken. Dan laten wij nog geen water in het Paterswoldsemeer', aldus Zeemans.

Wanningen is hier kritisch op. ‘Vissen migreren eigenlijk het hele jaar door, dit is niet gebonden aan een bepaalde periode.' Volgens hem migreren sommige soorten in het voorjaar, en sommige soorten ook later. 'Als je daar weer iets tussen gooit met extra pompen, dan ontstaan er risico's.’

De risico’s zijn dat bijvoorbeeld de paling, een bedreigde vissoort, zijn weg niet meer naar zee kan vinden. ‘De snelste route is van de Drentsche Aa naar het Noord-Willemskanaal, daarna door het Eemskanaal en dan naar zee.’ Maar als de paling verzeild raakt in het Paterswoldsemeer dan moeten ze een andere route naar de zee vinden: ‘Via het Reitdiep naar Lauwersoog.’

Volgens Wanningen is daarom de nieuwe stroom van water naar het Paterswoldsemeer geen goed idee. ‘Hoe minder zij-verbindingen hoe beter eigenlijk.’

Hij is bang dat waterschappen Noorderzijlvest en Hunze en Aa's niet genoeg ecologen hebben geraadpleegd voor het project. 'Daar moeten echt specialisten bij betrokken zijn. Dat is nu gewoon niet het geval.'

De paling brengt een deel van zijn leven door in de wateren van Noord-Nederland, hier wordt hij volwassen. Eenmaal volwassen zwemt de vis over een periode van drie jaar naar de Sargassozee bij Noord-Amerika om zich voort te planten. Daarna komen de nieuwe visjes weer terug in Noord-Nederland om op te groeien in het water van de Drentsche Aa.

Maar als de vis moeilijker de zee kan vinden, kan dit proces verstoord worden. ‘Als er nu een wirwar van routes ontstaat kan er oversterfte van de vissen van komen’, aldus Wanningen.