Vloeien winstuitkeringen MartiniZorg echt terug naar de zorg?

24 juli 2022, 06:30 • 10 minuten leestijd

De locatie van MartiniZorg in de Oosterparkwijk in de stad Groningen © ProNews/Bewerking RTV Noord

Winstuitkeringen in de zorg zijn al langer voer voor discussie. Afgelopen voorjaar raakte eigenaar Ruud Slot van MartiniZorg in opspraak toen uit onderzoek van RTV Noord bleek dat hij ruim twee miljoen euro zorgwinst aan zichzelf had uitgekeerd. Critici vinden dat onwenselijk, maar zelf zegt Slot dat dit geld opnieuw naar de zorg is gegaan.

Wat klopt hiervan en wat niet? Bram Koster (RTV Drenthe) zocht het uit, in samenwerking met Egbert Minnema (RTV Noord).

Eerst halen we even terug hoe het ook alweer zat. Afgelopen voorjaar publiceerde RTV Noord een artikel over de geldstromen van het inmiddels failliete MartiniZorg en moederbedrijf De ZorgZaak. Naar aanleiding van dit faillissement kwamen er talloze meldingen bij ons binnen die onder meer gingen over zorg die niet deugde, angst op de werkvloer, en over zorggeld dat in de zakken van de eigenaren zou verdwijnen.

Uit onderzoek van de omroep bleek dat de eigenaar van MartiniZorg, Ruud Slot, ongeveer 2,1 miljoen euro zorgwinst aan zijn persoonlijke onderneming heeft uitgekeerd. Het gaat om dividenduitkeringen in de periode 2014 tot 2020, bovenop zijn reguliere salaris.

Illegaal is dat niet. Winst maken met bv’s mag in de zorg. Ook het uitkeren van dividend (een winstuitkering aan aandeelhouders) is niet verboden. Via een constructie met tal van zorgbedrijven heeft Slot zo dus legaal 2,1 miljoen in zijn privébezit laten komen.

Dat geld had ook naar de zorg had kunnen gaan. Zorggeld is immers publiek geld, bedoeld om de zorg mee te financieren. Vooral vanwege de hoogte van de winstuitkeringen vinden de deskundigen waar RTV Noord mee sprak dat Slots handelen moreel gezien knelt. Ook het gemeentebestuur van Groningen noemt de situatie 'onwenselijk'. Een week na de publicatie van RTV Noord vertrok Slot als directeur van De ZorgZaak.

Lees verder onder de infographic. NB: inmiddels zijn alle dochterondernemingen van De ZorgZaak gefuseerd tot één nieuwe onderneming, naar aanleiding van contact met de Inspectie voor de Gezondheidszorg en Jeugd.

De dividendstromen in De ZorgZaak schematisch weergegeven © Sander Schieving (RTV Noord)

In een constructie met meerdere bv’s keerde Slot tussen 2014 en 2020 ruim 2,1 miljoen euro aan dividend uit aan zijn persoonlijke onderneming Zova bv, via dochterbedrijf De ZorgZaak. 'Een riant rendement', volgens hoogleraar Financial Accounting Jeroen Suijs, want Zova bv investeerde aanvankelijk slechts 18.000 euro in de ZorgZaak. 'Die verhouding lijkt scheef', stelde de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd afgelopen voorjaar in dit achtergrondartikel van RTV Noord. In dat artikel kun je uitgebreider lezen hoe die bedrijfsconstructie precies was vormgegeven.

Het wegsijpelen van zorggeld heeft Slot zelf altijd ontkend. Hij zegt de 2,1 miljoen euro dividend niet in zijn eigen zak te hebben gestoken, maar te hebben 'aangewend ten bate van de zorg', doelend op een gezondheidscentrum in Hoogeveen en een Vitaliteitsoord in Frederikoord.

In dit artikel zoomen we in op die twee locaties. RTV Drenthe ging, in samenwerking met RTV Noord, na in hoeverre het geld daar inderdaad naar de zorg is teruggegaan.

Zeven jaar geleden was gezondheidscentrum Het Klooster in Hoogeveen nog een leegstaand klooster. Inmiddels zijn er meer dan twintig bedrijven gehuisvest. Het merendeel van die bedrijven is zorgaanbieder, zoals een huisarts, maar bijvoorbeeld ook een diëtist die alleen via internet werkt. Daarnaast is een klein deel volgens deskundigen op het gebied van zorgwetgeving geen zorgaanbieder. Denk aan een theater annex vergaderruimte en een brasserie.

Het Klooster in Hoogeveen © Bram Koster/RTV Drenthe

Slot zegt dat hij dit gezondheidscentrum heeft gefinancierd met een deel van de 2,1 miljoen aan zorggeld die hij aan zichzelf uitkeerde. Daarmee bedoelt hij dat hij het pand heeft gekocht en verbouwd, en inmiddels verhuurt aan zorgaanbieders.

Is dit, zoals hij zelf zegt, het herinvesteren van dividend in de zorg?

De Nederlandse Zorgautoriteit neigt naar een 'nee'. De Zorgautoriteit wil geen uitspraken doen over individuele ondernemers. Maar een woordvoerder geeft aan dat, zoals de omroepen de casus hebben voorgelegd, 'dit geen investering in de zorg is, maar in vastgoed, omdat het kennelijk gaat om het laten renderen van het vastgoed, in plaats van het leveren van zorg met behulp van vastgoed'.

Dick de Waard, hoogleraar Financial Auditing aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), is stelliger. 'Als ik drie miljoen euro bezit, daarvoor een gebouw koop en ik verhuur dat gebouw vervolgens aan een onderwijsinstelling: lever ik dan een bijdrage aan het onderwijs? En als ik het verhuur aan horecabedrijven, ben ik dan een horecaondernemer? Nee, dan ben ik gewoon een vastgoedexploitant.'

Waar je volgens De Waard wel aan kunt denken bij investeren in zorg? 'Als je je geld gaat stoppen in de ontwikkeling van nieuwe zorgverleningsmethoden. Of als je een nieuwe activiteit gaat starten waarmee je mensen met een bepaalde aandoening gaat helpen.'

Deze activiteiten zijn ongetwijfeld niet de oorspronkelijke bedoeling van dat zorggeld geweest

Harrie Verbon - Emeritus-hoogleraar Openbare Financiën

Harrie Verbon, emeritus-hoogleraar Openbare Financiën van de Tilburg Universiteit, beoordeelde op verzoek van verschillende media al vaker zorggeldstromen. Ook hij ziet de activiteiten van Slot niet als herinvestering in de zorg. Verbon vergeleek ondernemers als Slot eerder al met Sywert van Lienden, die veel geld verdiende met de zogenoemde ‘mondkapjesdeal’ en daar zwaar over wordt bekritiseerd.

'Deze activiteiten zijn ongetwijfeld niet de oorspronkelijke bedoeling van dat zorggeld geweest', denkt Verbon. 'Dat Slot alleen aan zorgbedrijven verhuurt, doet er eigenlijk niet zoveel toe. Hij kan ook verhuren aan casino’s. Hij verdient gewoon goed geld, naar ik aanneem, door te investeren in vastgoed met zorggeld om dat vastgoed vervolgens ten eigen bate te exploiteren.'

Jeroen Suijs, hoogleraar Financial Accounting (Erasmus Universiteit), deed in 2018 samen met Verbon onderzoek naar de winsten van zorginstellingen. Ook Suijs ziet de aankoop, verbouw en verhuur van Het Klooster niet als een herinvestering in de zorg.

De hoogleraar constateert dat de overheid indirect dubbel betaalt voor de huisvesting van de zorginstellingen in Het Klooster. Eerst voor de aankoop en de verbouw van het pand en nu ook weer voor de huur van het pand.

Zorgbedrijven ontvangen allemaal zorggeld van de overheid, om hun taken mee uit te voeren. Een klein deel van dat geld is bestemd voor de huurkosten, legt Suijs uit. De zorgbedrijven in Het Klooster betalen dat deel van het zorggeld aan Slot. 'De overheid betaalt dus dubbel, omdat het vastgoed indirect ook al met zorggeld gefinancierd was.'

Het geïnvesteerde dividend zou volgens Suijs pas ten bate komen van de zorg 'wanneer de zorgruimte gratis ter beschikking zou worden gesteld aan zorginstellingen en deze zorginstellingen geen vergoeding voor huisvestingskosten ontvangen in de zorgtarieven'.

Slot zelf kijkt op een andere manier naar zijn investering in gezondheidscentrum Het Klooster, die volgens hem wel degelijk ten bate van de zorg komt. 'Het feit dat wij heel selectief geweest zijn in welke partijen wij hier allemaal onderdak bieden, die elkaar op een gegeven moment gaan versterken, betekent dat dat toch indirect de zorgverlening ten goede komt.'

Bovendien doet Slot meer dan alleen vastgoed verhuren, zegt hij. 'Wij verzorgen hier ook receptiewerk en wij zorgen voor de doorgeleiding van patiënten.' Verder zegt Slot iedere zes weken bijeenkomsten te organiseren met de huurders, waar zou worden gesproken over 'vernieuwing in de zorg'.

Waar die bijeenkomsten inhoudelijk over gaan en wat de resultaten ervan zijn, zegt Slot niet. We stelden dezelfde vragen aan zestien van zijn huurders, maar ook zij willen er niets over kwijt of reageren niet.

Een klein deel van Het Klooster heeft een invulling gekregen die niet direct gerelateerd is aan de zorg. Op de vraag hoe bijvoorbeeld de exploitatie van een theater annex vergaderruimte ten bate komt van de zorg, antwoordt Slot: 'Ik ben met de cultuursector bezig om te kijken: wat hebben mensen nou nog meer nodig dan alleen zorg? Het is niet alleen de pleister plakken, maar het is ook muziek en theater. Dat zijn ook heilzame dingen.'

Van Hoogeveen gaan we naar Frederiksoord. Aan de Majoor van Swietenlaan was ruim 120 jaar een tuinbouwschool gevestigd: een onderwijsinstelling met circa zeven hectare tuin. In 2005 sloot de school haar deuren en raakte het complex in verval.

De voormalige tuinbouwschool en tuinen in Frederiksoord. © Bram Koster/RTV Drenthe

In 2016 raakte Slot in gesprek met de Maatschappij van Weldadigheid, stichter van de tuinbouwschool en eigenaar van de grond. Meerdere ideeën voor aanpak van het gebouw en de tuinen passeren de revue, maar meest recent is het plan van een vitaliteitsoord. Het idee is de boel te verbouwen tot een zorghotel, in combinatie met een regulier hotel en aangevuld met levensloopbestendige koopappartementen.

Hiervoor zegt Slot het andere deel van die aan hemzelf uitgekeerde 2,1 miljoen dividend te hebben ingezet. Specifiek is het geld volgens hem besteed aan de aankoop en het onderhoud van het pand, als ook aan de pacht en het onderhoud van de tuinen en aan een wijziging van het bestemmingsplan.

Volgens RUG-hoogleraar De Waard is het maar de vraag of je met het ontwikkelen van een zorghotel geld herinvesteert in de zorg. Net als bij het eerder besproken Klooster in Hoogeveen steekt Slot het geld immers niet direct in zorgverlening, maar in een pand.

'Als je er milder naar kijkt zou je kunnen zeggen: je hebt het gebouw aangepast naar zorgbehoefte, dus je investeert in de zorg', zegt De Waard. 'Maar ik vind de lijn nog steeds dun, want het is nog steeds verhuur van vastgoed, alleen heb je het specifiek gemaakt.'

Op dit moment zit het vitaliteitsoord nog in de ontwikkelfase. Ondertussen genereert Slot huurinkomsten door ruimtes in de voormalige tuinbouwschool te verhuren. Op het gebied van zorg is er sinds juni alleen een praktijk voor massagetherapie gevestigd. Verder zijn er onder meer een meubelmaker, edelsmid en schilder gehuisvest.

Slot: 'Dan zullen de zogeheten deskundigen zeggen: dat heeft niks met zorg te maken. Maar als je dingen wilt veranderen, je wilt innovatie, dan zal je op een gegeven moment ook andere stappen moeten nemen.'

Als ik het alleen voor het geld zou doen zou ik andere dingen gedaan hebben

Ruud Slot - voormalig eigenaar MartiniZorg

Slot doelt op 'het integreren van kunst, cultuur, grijs en groen', zoals hij zijn plannen voor het zorghotel, reguliere hotel en de levensloopbestendige koopappartementen omschrijft. De hurende kunstenaars wil Slot daar dus bij betrekken, om te onderzoeken wat dat doet met het welzijn en welbevinden van mensen. 'Er zitten ook kunstenaars die iets met mensen doen. En kunst doet iets met mensen.'

Vertraging plannen
Tot op heden is Slots plan voor een vitaliteitsoord in Frederiksoord niet gerealiseerd. Het grootste deel van de voormalige tuinbouwschool verkeert nog in dezelfde onbewoonbare staat als in 2016. 'Ambtelijke processen' zouden een en ander hebben vertraagd, valt te lezen op de website van de tuinbouwschooltuin.

Een woordvoerder van de gemeente Westerveld zegt zich in dat laatste niet te herkennen. 'Het dossier is onlangs wel van collega veranderd, maar naar onze indruk heeft dat het proces niet extra vertraagd.'
Ook directeur Minne Wiersma van de Maatschappij van Weldadigheid vindt wijzen naar de gemeente te kort door de bocht. Hij erkent dat procedures rond een bestemmingsplanwijziging 'best wat tijd' kosten in Nederland, 'maar de gemeente kan pas iets toetsen als er een plan ligt.'

Inmiddels ligt er een eerste versie van een plan, maar de totstandkoming daarvan heeft langer geduurd dan Wiersma lief is. Bovendien moeten de plannen de komende tijd nog verder uitgewerkt worden, voordat er daadwerkelijk iets gerealiseerd kan worden.

Aan de binnenkant is een groot deel van de voormalige tuinbouwschool een bouwval.

In het algemeen vindt Ruud Slot dat de opvattingen van de NZa en de hoogleraren ten onrechte suggereren dat hij de 2,1 miljoen dividend alleen voor het geld zou hebben geïnvesteerd. 'Als ik het alleen voor het geld zou doen zou ik andere dingen gedaan hebben. Dan had ik er niet zoveel tijd, energie en ellende in gestoken.'

Slot zegt te handelen vanuit idealisme. 'En dat idealisme is ook herkend door overheden en door de Maatschappij van Weldadigheid. Zij hebben dat idealisme allemaal gezien en gezegd: wij willen met deze man werken.'

'Het is inderdaad zo dat de Maatschappij van Weldadigheid in 2016 en 2017 een bepaalde mate van idealisme bij de heer Slot herkende', aldus stichtingsdirecteur Minne Wiersma. 'De laatste paar jaren bespeuren wij die bevlogenheid in mindere mate. Ik heb de indruk dat hij minder energie heeft. Ik zie hem ook minder.'

Dat de tuinbouwschool en bijbehorende tuinen er nog steeds zo vervallen bij liggen als zes jaar geleden, frustreert Wiersma. Inmiddels zijn er ook gesprekken met een andere initiatiefnemer, die de boel mogelijk gaat overnemen van Slot. 'De urgentie neemt toe. Wat hier nu gebeurt hebben we nooit met elkaar gewild. Ik vind het heel erg hoe het er nu bij ligt.'

Hoe veel geld er precies in Het Klooster in Hoogeveen en in het vitaliteitsoord in Frederiksoord is geïnvesteerd blijft overigens onduidelijk. Deze gegevens zijn niet openbaar en Slot gaat niet in op ons verzoek om bewijsdocumenten aan te leveren. Volgens de ondernemer zelf gaat het dus om een totaalbedrag van 2,1 miljoen, dat hij eerder als zorgwinst aan zichzelf uitkeerde.

In het coalitieakkoord van eind vorig jaar staat dat het kabinet nadere voorwaarden gaat stellen aan winstuitkeringen in de zorg, 'om excessieve winstuitkering door zorgaanbieders tegen te gaan, dan wel te voorkomen'. Tot op heden zijn die voorwaarden nog niet wettelijk vastgelegd.