Proef met natuurvriendelijke landbouw: ‘Het is en blijft een zoektocht’

Boswachter Leon Luijten over het onderzoek: ‘Hier zijn allemaal kleine perceeltjes. Wij kijken waar natuur en landbouw elkaar goed kunnen ontmoeten. Hoe krijgen wij zoveel mogelijk natuur in die stukjes landbouw, terwijl een boer er nog steeds een boterham aan kan verdienen?’

Dat onderzoek wordt uitgevoerd op de Westeresch in Vlagtwedde. Een stuk grond ter grootte van honderd hectare dat in 1832 nog bestond uit 140 kleine akkertjes. Dat aantal is door de ruilverkaveling teruggelopen naar acht. Te weinig, vindt Staatsbosbeheer. Zij heeft dat aantal opgekrikt naar veertig akkers. Aan zeven boeren de taak om daar verschillende gewassen op te verbouwen.

Een van die boeren is Harry Luring. ‘Ik pachtte hier al van Staatsbosbeheer, toen ineens dit project langskwam. Ik vind het echt belangrijk dat dit gebeurt. Als het aantal insecten en gewassen enorm terugloopt, is dat het begin van het einde. En als je de grond wil doorgeven, moet je er zuinig op zijn. Dus geen chemicaliën gebruiken, maar alles op een natuurlijke manier oplossen. Je moet de natuur beheren, niet beheersen.’

Boerin Janitha Wolfs sluit zich daar volledig bij aan. Zij beheert zo’n twintig hectare binnen het project en verbouwt onder andere rogge, gerst en haver. ‘Je moet je redden met wat de natuur jou biedt. Dat betekent dus ook dat je geen gewasbeschermingsmiddelen gebruikt. Dat maakt het zo leuk en interessant.’

De pilot loopt nog twee jaar, maar de eerste onderzoeken zijn al binnen. En die beloven veel, vertelt boswachter Luijten. ‘Wij onderzoeken onder andere de broedvogels en de kevers. En we hebben leuke resultaten! In het begin, toen het gebied net uit de landbouw kwam, waren er hele hoge aantallen, maar weinig soorten. Nu zijn de aantallen nog steeds heel hoog, maar er zijn veel meer soorten kevers bij gekomen.’

Waarom Luijten daar zo enthousiast van wordt? ‘Iedere kever heeft zijn eigen methode om voedsel te vergaren. Dat helpt ook met de biologische bestrijding van allerlei plaaginsecten, zoals bladluizen en slakken die gewassen opvreten.’

Volgens Staatsbosbeheer is het aantal vogels sinds het begin van het project toegenomen met acht procent. ‘Ook vestigen kritische soorten zich, zoals de grauwe klauwier.’

De voornemens en bijbehorende resultaten zijn mooi, maar hoe werkbaar is het? Boerin Wolfs: ‘Het is en blijft af en toe een zoektocht. Soms mislukt een oogst, omdat je dingen aan het proberen bent. Je boert op een andere manier, dus loop je ook tegen andere problemen aan.’

Erg lucratief is het ook nog niet. Een mislukte oogst kost bijvoorbeeld geld. En er is concurrentie, onder andere vanuit Oost-Europa. Boer Luring: ‘Laat ik boekweit als voorbeeld nemen. Boekweit wordt voornamelijk geïmporteerd uit Oost-Europa voor een prijs waarvoor wij het niet kunnen verbouwen. Maar misschien moeten we wel zelfvoorzienender zijn. Maar dat betekent dat de prijzen wat hoger worden. Dat is een keus van de consument.’

Toch is deze manier van boeren volgens Wolfs en Luring de toekomst. Luring: ‘Je kunt kiezen voor winst op korte termijn of duurzaamheid op lange termijn. Wij kiezen voor het tweede, want wij willen de grond zo goed mogelijk doorgeven. Maar je moet er natuurlijk wel aan kunnen verdienen. Je kunt niet groen boeren, als je rood staat.’

Wolfs: ‘Het wordt mij niet in dank afgenomen, maar misschien moeten we iets zuiniger met de grond omgaan. Dus stoppen of in elk geval veel minder gewasbeschermers gebruiken. We moeten zuinig zijn op wat we hebben.’

Boswachter Luijten kan zich daar wel in vinden: ‘Misschien moeten wij wel anders gaan boeren in Nederland. Dit is één van de manieren om te onderzoeken.’