Poging om oude Herepoort naar Stad te halen is de zoveelste: 'Groningen mag z'n poort cadeau hebben....'
4 augustus 2022, 21:36 • 4 minuten leestijd
De oude Herepoort van Groningen staat sinds 1885 in de Tuin van het Rijksmuseum in Amsterdam. Deze week is een actie opgestart om de poort weer terug te halen naar Stad. Niet voor de eerste, en waarschijnlijk ook niet voor de laatste keer.
Want: in 2005, 1988, 1957 en 1933 liepen eerdere pogingen om de poort terug te halen ook al op niets uit. De laatste twee keer omdat de Amsterdammers de Poort niet kwijt wilden. Maar in 1933 en 1957 wilden de Amsterdammers wel van het 'log en doelloos bouwwerk' af - en verknoeiden Groningers zelf de poging om de poort terug te krijgen.
'Doelloos bouwwerk dat het zicht belemmert'
'Wie komend uit de Hobbemastaat de richting van het Museumplein opgaat stuit, vlak bij de hoek, op een vrij omvangrijk, log en bovenal doelloos bouwwerk dat, zo vertellen de kronieken, al bijna een eeuw ter plaatse het uitzicht op het Rijksmuseum belemmert.'
Zo werd de Herepoort in 1957 omschreven in een artikel in de Amsterdamse krant 'Het Vrije Volk. Ook toen woedde er een discussie over de terugkeer van de oude Herepoort naar de Stad Groningen. En het sentiment in Amsterdam was heel simpel: 'Groningen mag z'n poort cadeau hebben....'
Het verhaal van de Herepoort
De Stad Groningen is al vanaf de middeleeuwen een vesting met muren, wallen en poorten. Omdat de Stad groeide en groter werd, is er een aantal muren en poorten geweest. De poort waar het nu om gaat is de vierde Herepoort en de enige waar iets van bewaard is gebleven. Deze poort werd gebouwd tussen 1608 en 1621 en gesloopt rond 1878.
De Stad Groningen is al vanaf de middeleeuwen een vesting met muren, wallen en poorten. Omdat de Stad groeide en groter werd, is er een aantal muren en poorten geweest. De poort waar het nu om gaat is de vierde Herepoort en de enige waar iets van bewaard is gebleven. Deze poort werd gebouwd tussen 1608 en 1621 en gesloopt rond 1878.
In de Stad waren toen al wat initiatieven om de façade, de voorkant van de poort, te bewaren en te herplaatsen maar die pogingen liepen op niets uit.
De architect Pierre Cuypers ging de sloop aan het hart en regelde de redding van de façade. De stenen werden naar Amsterdam gebracht en samen met de resten van de Bergpoort uit Deventer samengevoegd tot 1 bouwwerk en in de tuin van het Rijksmuseum geplaatst. Ontbrekende stukken werden vervangen door stenen afkomstig uit oude Amsterdamse huizen en het resultaat is een bouwwerk dat het meest aan een triomfboog zoals de Arc de Triomphe in Parijs doet denken.
Een zich herhalend verhaal
'Bij toeval vernamen wij dat de Herepoort van Groningen in Amsterdam staat' schreef Mej. M. Walsen in 1970 in een ingezonden brief in Het Nieuwsblad van het Noorden. 'Zouden wij geen actie kunnen beginnen om die poort weer terug te krijgen?'
Een kleine zoekslag in de krantendatabase Delpher brengt al snel een hele collectie van dit soort ingezonden brieven en acties om de Herepoort weer terug te krijgen boven water. Telkens weer ontdekt iemand dat er een Groninger stadspoort in Amsterdam staat en trekt de conclusie dat deze weer terug moet.
Een aantal malen ging dat veel verder dan een ingezonden brief in de krant. In 1957 en 1933 kwamen de actievoerders een heel eind met het terughalen van de Herepoort.
1957
De meest recente pogingen om de Herepoort terug naar Groningen te halen, in 1988 en 2005, liepen spaak op tegenwerking in Amsterdam. Afbraak van de poort en verplaatsing naar Groningen was onbespreekbaar. Maar in 1957 en 1933 was dat anders. In 1957 stond er in de Amsterdamse editie van 'Het Vrije Volk' een groot artikel over het Groninger verlangen om de Herepoort terug te halen.
De verslaggever had een heel duidelijke mening: liever vandaag dan morgen terug naar Groningen. En de toenmalig secretaris van het Rijksmuseum, Ton Koot, dacht er net zo over. 'Groningen mag zijn poort terug hebben, maar hij moet hier, steen voor steen worden afgebroken en per schuit naar het Noorden worden vervoerd en daar weer worden opgebouwd. Ik schat de kosten op een ton.'
Dat was het einde van de discussie: 100.000 gulden was in de jaren vijftig een astronomisch bedrag.
1933
In de jaren dertig was de terugkeer van de Herepoort wél dichtbij, maar toen wisten wij Groningers het zelf te verpesten. Een comité had toen al geld ingezameld om de afbraak en opbouw van de Herepoort te financieren. Een operatie die toen op 10.000 gulden werd geschat. Het Groninger gemeentebestuur was ook heel enthousiast over dit plan. De Herepoort mocht terug naar de Stad en overal weer worden opgebouwd... behalve op het Hereplein... precies de locatie waar het comité de Herepoort terug wilde hebben.
Uiteindelijk is het geld toen gebruikt om de poort van de Prinsenhof aan het Martinikerkhof op te knappen, maar de Herepoort bleef waar hij was.
2022, de Herepoort moet weer terug!
In 1988 en 2005 waren er ook voorstellen om de poort terug te halen, maar die liepen direct spaak om een onverbiddelijk Amsterdams veto. Verplaatsing van de Herepoort is niet bespreekbaar dus is het voorspelbaar hoe deze nieuwste actie zal verlopen.
Stadsarcheoloog Gert Kortekaas lanceerde donderdagochtend op Radio Noord een goed alternatief: scan de poort in Amsterdam volledig in en maak een levensechte 3D-print. Dan kun je hem op het Hereplein tentoonstellen maar eventueel ook ergens anders. De techniek is er al: zo scanden Groningers onlangs nog de kerk van Klein Wetsinge volledig in voor dezelfde soort doeleinden.
Dat zal misschien het nodige kosten, maar... de laatste jaren is er een bedrijf in Groningen met de naam Herepoort. Dat is de aannemerscombinatie die werkt aan de nieuwe zuidelijke ringweg van de Stad. Die werkzaamheden veroorzaken de nodige overlast. Zou het geen leuk idee zijn om als afsluiting van de bouw van de ringweg, Groningen een reconstructie van de Herepoort cadeau te doen ter compensatie van al het leed?
Misschien dat iemand een actiecomité op kan richten om dat te realiseren?
'Ze hebben de Herepoort gered, toch wel typisch Gronings'
