Deze dag: Delfzijlster schip dumpt radioactief afval in de oceaan

Vorige week raapten vrijwilligers in Nederland sigarettenpeuken van de stranden, maar begin jaren tachtig werd radioactief afval gewoon in zee gedumpt. Dat leverde de actiegroep Greenpeace iconische beelden op en de Delfzijlster rederij Wagenborg werd het slachtoffer van gewelddadige actievoerders.

Er waren acties aangekondigd om de wegen in en rond Den Helder te blokkeren. Maar de 110 vrachtauto's die de vaten met afval van Petten naar Den Helder brachten, bereikten vrijwel ongehinderd hun bestemming. Dat kwam omdat het transport veertien dagen eerder plaatsvond dan aangekondigd. Dit tot grote ergernis van de actievoerders die zich hadden verenigd in de 'Anti Kernenergie Beweging', AKB.

Tussen 1967 en 1982 werden regelmatig vaten Nederlands radioactief afval gedumpt in de oceaan, op zo'n zevenhonderd kilometer van de Spaanse kust. De zee is daar kilometers diep en dat werd een veilige plek geacht. Sowieso werd in die tijd alles wat we aan gevaarlijk afval kwijt moesten op zee geloosd, gedumpt of verbrand. De zee is groot en diep, was de gedachte, dat afval lost wel op, en zo raak je het op een goedkope manier kwijt.

In de vaten zat, verpakt in een dikke laag beton, licht radioactief afval. Geen brandstofstaven uit kerncentrales, maar simpele zaken als reageerbuisjes, injectienaalden en laboratoriumkleding die op universiteiten werden gebruikt bij wetenschappelijk onderzoek en afval uit ziekenhuizen waar radioactief materiaal wordt gebruikt, voor bepaalde onderzoeken en behandelingen. Het materiaal is 'besmet', en heeft een licht radioactieve straling. Gewoon storten op een vuilnisbelt is daarom geen goed idee, maar levensgevaarlijk is het spul nou ook niet. Tegenwoordig is er een opslagplaats in Borsele, de COVRA, waar dit afval wordt opgeslagen tot het niet meer radioactief is, of tot dat er een definitieve opslagplaats in gevonden. Maar tot 1983 werd dit soort afval in zee gestort.

Na een aantal dagen varen bereikte de Scheldeborg het doelgebied en begon met het storten van de vaten. Die werden paarsgewijs met een dek kraan uit het ruim gehesen en in zee gestort. Actievoerders van Greenpeace trachtten het stortten te voorkomen door met rubberbootjes onder de vaten te gaan varen. Een jaar daarvoor troffen twee van die vaten de voorkant van de rubberboot, die met bestuurder en al werd gelanceerd en omgekeerd in zee terecht kwam. De beelden hiervan zijn jaren gebruikt in reclamespotjes van Greenpeace en zijn wereldberoemd. Maar dit was nog maar klein bier in vergelijking met de strijd die actievoerders op het land uitvochten.

De AKB opereerde in de jaren zeventig en tachtig als een terroristisch organisatie. Medewerkers van transportbedrijven en rederijen die meewerkten aan de transporten werden bedreigd en bij aanslagen werd er voor tonnen schade aangericht. Een van die aanslagen vond in de nacht van 30 op 31 augustus plaats op het kantoor van rederij Wagenborg in Delfzijl. Daar werd ingebroken en met behulp verf, lijm en afbijtmiddel werd er voor 200.000 gulden schade aangericht aan computers, terminals en faxapparatuur. De directeuren van Wagenborg, een echtgenote van een van hen en de gemeente Delfzijl ontvingen bommeldingen.

Het haalde in 1982 niet allemaal de pers maar het valt tegenwoordig online na te lezen in het 'journaal berichtgeving terrorisme' van de Centrale Recherche Informatiedienst. Samen met de activiteiten van de ETA, de IRA en de RAF worden daar de activiteiten van de Anti Kernenergie Beweging besproken.

Conclusie in het politierapport is dat deze acties meer effect hebben hebben gehad dan het blokkeren van de snelwegen in voorgaande jaren. Want de betrokken bedrijven, waaronder Wagenborg lieten weten dat ze, 'indien zij in de toekomst opnieuw worden benaderd voor een dergelijke transport, enige aarzeling zouden moeten overwinnen alvorens een eventueel contract aan te gaan'. Maar zover is het niet gekomen. De totale maatschappelijke druk tegen de dumping van radioactief afval werd te groot en in het voorjaar van 1983 werd besloten de dumpingen te staken en het afval in het vervolg op de wal op te slaan.