Commentaar: In Limburg rijden de treinen wél

Een telefoontje naar een vakbond en een update van het NOS-artikel leerden al snel dat de massale treinuitval niet de keuze van de vakbonden is. Die wilden het houden bij de 'regio midden', kortgezegd Utrecht en omgeving. De NS zélf heeft ervoor gekozen om alle treinen uit te laten vallen, met uitzondering van een pendeldienst tussen Amsterdam Centraal en Schiphol.

Nou is Utrecht het belangrijkste spoorknooppunt van Nederland en is het niet meer dan logisch dat een staking daar ook gevolgen heeft in bijvoorbeeld Limburg, Groningen en Friesland. Intercity's leggen lange afstanden af, en een machinist staat zijn stoeltje bij de provinciegrens nou eenmaal niet af aan een collega. Die rijdt het hele stuk, en dus valt ook de hele trein uit als de ingeplande machinist staakt.

Maar alle treinen laten uitvallen, en dus ook treinen die niet eens bij Utrecht in de buurt komen, gaat dat niet heel ver? De kritiek is niet van de lucht: reizigersvereniging Rover vindt dat de NS de keuze te laat heeft gecommuniceerd. De NS zegt op haar beurt niet anders te kunnen: de coördinatie van treinen en personeel door het gehele land wordt in Utrecht gedaan, en als de planners het werk neerleggen, heeft dat verstrekkende gevolgen voor de rest van het land.

De rest van het land, behálve het regionale spoor. De Arriva-boemeltjes rijden gewoon, zowel in Groningen en Friesland als in alle andere provincies waar de regionale vervoerder rijdt. Hetzelfde geldt voor Keolis, Qbuzz en Connexxion, die enkele lijnen elders in het land bestieren.

De provincie Limburg is dinsdag spekkoper. Daar speelt een voor Nederland unieke situatie: de Arriva-treinen rijden er op het hoofdrailnet. Dat net, wat bestaat uit de belangrijkste treinverbindingen, is al sinds mensenheugenis in handen van NS. De regionale spoorvervoerders doen echter al langer verwoede pogingen om daar verandering in te brengen. In Limburg is dat deels gelukt: hoewel de Intercity's nog van de NS zijn, rijdt Arriva sinds eind 2016 de stoptreinen op dezelfde trajecten.

Dat is de reden dat je dinsdag tussen Heerlen en Roermond gewoon met de trein kan. De NS heeft alle Intercitys geschrapt, maar de Arriva-treintjes karren gewoon door. Ja, ze stoppen bij ieder station en ze zijn wat minder luxe. Maar wie maalt daar nog om als je ziet dat er dinsdag tussen Groningen en Zwolle geen trein rijdt? In Limburg kan de forens en de scholier gewoon met de trein, in Noord-Nederland moeten ze van de NS maar een alternatief zoeken.

Wellicht bestaat dat alternatief op termijn ook in Noord-Nederland uit Arriva, Keolis, Qbuzz of Connexxion. De sprinters tussen Leeuwarden en Zwolle gaan vanaf 2025 misschien naar een andere vervoerder, besloot Den Haag in juni 2020. 'Bij de lijn Zwolle-Groningen gebeurt dat mogelijk in een later stadium', schreef het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat destijds. Met daarbij de cruciale zin: 'Dat gebeurt als dat een verbetering voor de reiziger oplevert.'

Die verbetering lijkt na de treinuitval van dinsdag wel duidelijk. De NS speelt de regionale vervoerders in de kaart door het hele spoor plat te gooien. Dat hoeft in de toekomst mogelijk niet nodig te zijn. Immers stuurt Arriva haar treindiensten niet aan vanuit Utrecht, en heeft de reiziger met twee verschillende vervoerders bij dit soort overmacht een alternatief.

De Arriva-directie zal deze dinsdag ongetwijfeld aangrijpen om de (Limburgse) staatssecretaris van Infrastructuur Vivianne Heijnen ervan te overtuigen dat concurrentie op het spoor wenselijk is. Het is voor haar mogelijk een extra reden om de sprinters tussen Groningen en Zwolle, en misschien wel veel meer trajecten, openbaar aan te besteden. Heijnen uitte namelijk al eerder kritiek op NS, bijvoorbeeld nadat de vervoerder op 3 april ook al al het treinverkeer platlegde vanwege een storing.

Ook het feit dat NS schrapt in de dienstregeling vanwege het personeelstekort kan rekenen op kritiek van de CDA-bewindsvrouw. Daar zit de achilleshiel van Arriva: ook de vervoerder uit Heerenveen kampt al maanden met forse treinuitval vanwege ziekte en andere problemen. Als Arriva het personeelstekort eindelijk eens weet op te lossen, reizen we misschien sneller met hen naar Zwolle dan we nu kunnen bedenken.