Spijt, pijn, zorgen en selfies: koning Willem-Alexander bezoekt aanmeldcentrum Ter Apel

Tot die tijd praat hij met politieagenten, afgevaardigden van hulporganisaties en medewerkers van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA).

Bij de COA-medewerkers overheerst het gevoel dat ze tekort schieten. De drukte bij het aanmeldcentrum, de constante negatieve berichtgeving over 'hun' Ter Apel, de asielzoekers die noodgedwongen buiten sliepen omdat ze nergens terecht konden: het doet pijn bij de mensen die zich professioneel, maar ook vanuit het hart, inzetten voor asielzoekers.

'Wat je nu aan het doen bent, daar kan je als mens en medewerker niet achter staan', zegt de adjunct-regiomanager van COA Regio Noord. 'Het is te veel, jongeren krijgen niet de aandacht die ze verdienen of nodig hebben. We doen allemaal ons best, maar lopen er tegenaan dat ons best doen niet altijd werkt.'

'Ik zie dat het medewerkers heel erg raakt. We doen wat we kunnen, niet wat we willen. En dat heeft ook impact op de vluchtelingen. Er moeten azc's bij, geen crisisnoodopvanglocaties. Mensen moeten de begeleiding krijgen die ze nodig hebben. Het doet wat met je mentale gezondheid als je in korte tijd in zes verschillende sporthallen hebt overnacht.'

Een COA-medewerker: 'Op deze manier kan je niet verwachten dat mensen goed inburgeren.' De koning luistert aandachtig en knikt. Hij noemt dat wat hij op tv al zag en vandaag echt ziet, dramatisch.

Ook de politie mag haar verhaal doen bij Willem-Alexander. Een agent die tien jaar geleden zelf als vluchteling het land in kwam, geeft aan dat hij zich er altijd heel erg welkom heeft gevoeld. Hij probeert vluchtelingen in het Arabisch uit te leggen hoe dingen in zijn werk gaan.

Een andere agent vertelt over de vervelende asielzoekers, die hij 'verveelbekken' noemt. Ze zijn de afgelopen jaren regelmatig in het nieuws geweest. Vluchtelingen uit relatief veilige landen maken weinig kans op een verblijfsvergunning, maar zorgen wel voor de meeste overlast. Ze plegen diefstallen, komen er geregeld mee weg en ondermijnen zodoende het draagvlak voor asielzoekers. De agent noemt de verharding tussen voor- en tegenstanders van de vluchtelingenopvang. Hij vreest dat het de komende jaren erger wordt.

En het ís al heel lang erg, want sinds 2015, toen veel vluchtelingen uit Syrië naar Nederland komen, is de druk op Ter Apel hoog. De koning brengt in herinnering dat Nederland er destijds nog trots op kon zijn dat er niemand buiten hoefde te slapen, al kwamen er zo veel mensen. Nee, weet ook Willem-Alexander. Dat kunnen we nu niet meer zeggen.

Buiten het aanmeldcentrum spreekt Willem-Alexander, geflankeerd door meerdere beveiligers, met medewerkers van hulporganisaties. Iemand van Artsen zonder Grenzen, dat vorige week vanwege de situatie in Ter Apel voor het eerst in Nederland werd ingezet, vertelt over mensen die hun medicatie niet hebben gekregen. Ze zegt hoe trots ze is dat ze dit werk kan doen, de koning wenst haar kracht toe. Intussen stelt hij de medewerker gerust: het hoestje dat hij heeft is geen corona, zeker niet: de koning herstelt van een longontsteking.

Terwijl ook het Rode Kruis en Vluchtelingenwerk hun verhaal doen, wordt ook voor de vele asielzoekers die buiten verblijven duidelijk dat er een belangrijk bezoek plaatsvindt. Rijen dik staan ze er uiteindelijk, te luisteren en foto's en selfies te maken. Sommigen vragen de aandacht van de koning, een enkeling krijgt die uiteindelijk ook.

Het is het eerste niet-gescripte onderdeel van het bezoek. De koning wil van de vluchteling die hij spreekt weten op hoe veel verschillende locaties hij al is opgevangen, en hoe de douches waren. Hij uit het ongemak dat hij bij de situatie voelt, en verwijst een asielzoeker die hem een brief wil geven door naar het COA. Daar zorgen ze voor een antwoord, bezweert hij. De koning hoopt dat de situatie beter wordt, en betuigt zijn spijt over het feit dat mensen buiten moeten verblijven.

Als Willem-Alexander weer naar binnen loopt, steekt buiten een kort protest de kop op. Niet tegen de koning, wel tegen de staatssecretaris, die ook bij het bezoek aanwezig is. 'Eric van der Burg, stap op', klinkt het uit de kelen van een paar mensen. Eén van hen is Roos Ykema, de directeur van hulporganisatie MiGreat. Ze is al lange tijd in Ter Apel bezig om vluchtelingen te helpen aan basisbenodigdheden als dekens en matjes om op te slapen.

Van der Burg geeft geen gehoor aan die oproep, al is er ook in zijn eigen partij, de VVD, frustratie over de opvangproblematiek. Dat blijkt wel als woensdagavond bekend wordt dat VVD-Kamerlid Daan de Neef opstapt, vanwege de asielaanpak.

Van der Burg sprak dinsdagavond met zijn partijgenoten over de asielopvang, woensdagmiddag zit hij naast de koning bij een gesprek met asielzoekers die net in Nederland zijn. Dat bezoek is wél voorbereid, en gebeurt met hulp van twee tolken. Een gezin heeft een tijdje onderdak gehad elders in Nederland en is nu in Ter Apel aangekomen. Twee andere vluchtelingen uit Syrië moesten vanwege de NS-stakingen een nacht op straat slapen en hopen nu rust te vinden in de asielopvang.

Als de koning vervolgens met een aantal medewerkers van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) praat, hoort hij dat zij het moeilijk vinden dat ze sinds 19 augustus werken in een veiligheidsrisicogebied. De gemeente besloot daartoe vanwege de problemen die op het grasveld voor het aanmeldcentrum plaatsvinden.

'Wij zijn ook maar gewoon mensen', zegt een medewerker. 'Het is vreselijk wat hier nu gebeurt.'

Een collega vertelt dat men laatst heeft besloten pizza's te bestellen voor een aantal hongerige vluchtelingen. Ze waren voor kinderen bedoeld, en die eten nogal veel, dus ze waren zo weg. Het is voor hen belangrijk om ook wat rust te krijgen, en dus worden sommige verhoren uitgesteld.

Een andere IND'er wil wel kwijt dat de instroom dit jaar 'extreem veel hoger is' dan hij gewend is. Dat komt deels door de opgeheven reisbeperkingen na de coronacrisis. Maar de IND hoort van vluchtelingen ook dat het nareisbeleid in Nederland veel makkelijker is dan in Duitsland en België. 'Daar moeten ze drie jaar wachten, hier gaat het veel sneller.'

Als Willem-Alexander zijn laatste gesprek wil voeren met burgemeester Velema, wethouder Luth en twee ondernemers, begroet eerstgenoemde hem vrolijk. 'Daar is hij dan', lacht de eerste burger van Westerwolde. Ja, hij wist waar hij aan begon toen hij in 2018 solliciteerde. Maar dat een crisis zo lang kon duren: dat had Velema niet verwacht.

Ondernemer Ronald Hut, hij bestiert camping Moekesgat, vertelt over de ervaringen die hij met asielzoekers heeft. 'Laatst wilde een asielzoeker de tent van een bezoeker in gaan, even later stal diegene een portemonnee van een ander. Ik verbloem naar de buitenwereld heel veel van wat er gebeurt, zeg dat ik er geen last van heb. Als ik vertel wat de situatie echt is, krijg ik geen klanten weer.'

Hij zegt het nu wél, want het moest maar eens gezegd worden. Anders verandert er nooit wat. Hut heeft inmiddels hekken om zijn camping gebouwd, zodat de situatie die hij beschrijft niet nog eens voor kan komen. Het helpt. En ja, vluchtelingen die welwillend zijn, zijn gewoon welkom. 'Die liggen aan het water, en kopen een ijsje. Prima.'

Willem-Alexander praat nog even door, ook met de eigenaar van de lokale Hema. 'Het kan zo niet langer met de diefstallen', vindt de ondernemer. 'Ik heb wel eens getwijfeld of ik door zou gaan. Maar de oplossing moet uit Den Haag komen. Daar doet de burgemeester zijn best voor. We zeiden gisteren nog tegen elkaar, toen we hem op tv zagen: hij ziet er wel een beetje moe uit.'

Velema lacht erom, want het is nou eenmaal zijn werk. Wel laat hij nog eens vallen dat hij zich in de steek gelaten voelt door de rest van het land. 'Een machteloos gevoel', vindt ook wethouder Luth. 'Help ons', postte ik een keer op social media. Het werd 40.000 keer bekeken. Maar ik kreeg nul reacties.'

De koning hoort het aan, en blijft nog even langer als hij wordt aangespoord te vertrekken. Hij zit er nu immers toch. Bij het naar buiten gaan laat hij zich ontvallen dat de beelden op televisie, van buiten slapende asielzoekers, hem 'ontzettend geraakt hebben'. 'Ik wil de mensen die hier actief zijn een hart onder de riem steken. Alle mensen die hier werken: het zijn ook mensen. Die zien ook wat hier gebeurt, die raakt het ook. Ik zie dat ze hier echt iets aan willen doen, en hoop dat het zo snel mogelijk opgelost wordt.'

Dan stapt Willem-Alexander weer in de auto. Terug naar Den Haag, daar waar die oplossing uiteindelijk vandaan moet komen.