Oud-topambtenaar: Gaswinning kon veel eerder omlaag, maar staatskas was belangrijker

Protest tegen de gaswinning in Groningen
Protest tegen de gaswinning in Groningen © ANP
Jarenlang was het verlagen van de gaswinning onbespreekbaar. Na de zware aardbeving bij Huizinge hield toenmalig minister van Economische Zaken Henk Kamp (VVD) vol dat de leveringszekerheid anders in geding kwam. Maar uit het verhoor van zijn oud-topambtenaar Jos de Groot blijkt donderdag dat verlaging wél kon.
Het Staatstoezicht op de Mijnen komt na de beving als eerste met nieuwe inzichten: de gaswinning moet zo snel mogelijk drastisch worden verminderd. Toenmalig topambtenaar Jos de Groot vraagt aan gashandelshuis Gasterra wat de maximale verlaging is. Ondanks lopende gascontracten kan het bedrijf toe met 20 miljard kuub minder Gronings gas, mailt topman Gertjan Lankhorst hem terug.

Dringend SodM-advies is ‘een opinie’

Maar het tegendeel gebeurt. In 2013, een jaar na de zwaarste beving, wordt een recordhoeveelheid van 54 miljard kuub gas opgepompt. De mogelijkheid om de winning te verlagen noemt De Groot een ‘vingeroefening’. Want hoewel vermindering dus mogelijk is, twijfelt het ministerie aan de noodzaak ervan.
De Groot noemt het dringende advies van de toezichthouder ‘een opinie’, en wil weten wat het KNMI en gaswinningsbedrijf NAM er van vinden. Die vinden het advies voorbarig en onnodig. Er wordt een jaar van onderzoeken aangekondigd.

Winning omlaag is geen optie

Toch is er ook op het ministerie iemand die zegt dat de winning omlaag moet. De enige aardbevingsexpert in het team van De Groot vindt dat, zolang er onderzoek wordt gedaan, de gaswinning uit voorzorg moet worden verminderd.
Op het ministerie dringen de consequenties daarvan door. Waar in alle andere gasvelden de productie direct zou worden stilgelegd tot duidelijk is wat de oorzaak van zo’n zware beving als Huizinge is, geldt dat niet voor Groningen. ‘Gezien het grote belang van het Groningengas in de voorzieningszekerheid van Nederland is dit geen optie’, staat in een nota die de enquêtecommissie citeert.
‘Er speelden bredere belangen zoals leveringszekerheid, aardgasbaten en rust op de gasmarkt’, verklaart De Groot.
Het was onderdeel van het businessplan van Gasterra
Jos de Groot - oud-topambtenaar
Bovendien zou het terugschroeven van de gaswinning geen veiligheid opleveren op de korte termijn, denkt het ministerie. ‘Wij kozen ervoor om heel sterk aandacht te besteden aan de schadeafwikkeling en het versterken van huizen. Om de veiligheid van Groningers te bevorderen.’
Maar waarom werd er na de beving bij Huizinge een recordhoeveelheid gas gewonnen? ‘Het was onderdeel van het businessplan van Gasterra’, luidt het ontnuchterende antwoord van De Groot. Het gas mocht volgens eerdere afspraken worden gewonnen. Maar er wordt nog meer gewonnen. Het ministerie hoort dat volgens De Groot pas later en onderneemt geen actie.

Geld voor de staatskas

Een jaar later is toenmalig minister Kamp wel duidelijk dat het menens is. In plaats van de bijna 54 miljard kuub van een jaar eerder, wil hij de gaswinning beperken tot 40 miljard kuub. De winning wordt echter slechts verlaagd tot 42,5 miljard. Waarom? ‘Vanwege de aardgasbaten’, zegt De Groot.
Dat gebeurt volgens De Groot onder druk van het ministerie van Financiën: de schatkist kan dat jaar elke extra euro gebruiken.
‘U kunt die vraag ook aan Kamp stellen, maar ik weet dat er in het kabinet contact is geweest over het voorgenomen besluit en is besloten om dat toch iets op te hogen vanwege budgettaire redenen.’ De staatskas vroeg om de stroom van aardgasbaten, erkende De Groot.