‘Groningers zijn slachtoffer van systemisch kwaad’

Na de verhoren van topambtenaren, bazen van NAM en Shell en voormalige bewindspersonen vorige week, vertelt Dales maandag waar het vooral om draait: de mens achter de voordeur.

Dales groeit op in een twee-onder-een-kapwoning in Loppersum en krijgt tot de beving van Huizinge nauwelijks wat mee van de gaswinning. Maar die zware beving is een keerpunt.

‘Veel mensen die ik ken hadden schade, ook het huis van mijn ouders. Dat komt dichtbij. Het gaat niet alleen om de stenen veiligheid, maar ook om je eigen veiligheid’, zegt Dales. Na haar studie gaat ze aan de slag als geestelijk verzorger in het bevingsgebied. Daarmee biedt ze inwoners een luisterend oor en waar nodig psychische hulp.

Ze komt bij veel gedupeerden thuis en allemaal hebben ze één ding gemeen: ‘Het leven van Groningers speelt zich altijd af tegen de achtergrond van de gaswinning en de bevingsproblematiek. Dat komt er altijd bij, wat er ook gebeurt. Je schoonmoeder breekt een heup, je verliest je baan, het komt er altijd bovenop.’

Dales helpt bijvoorbeeld een gezin met jonge kinderen dat tijdelijk naar een wisselwoning moet. De oudste begint te huilen als hij een kijkje neemt op hun tijdelijke plek. In eerste instantie hadden ze geen idee waarom. ‘Toen gingen we voetballen en vertelde hij snikkend waardoor hij van slag was: bij de wisselwoning blijkt geen konijnenhok te zijn.’ Ze wil ermee aangeven dat alle kleine zaken er toe doen.

Dales hoort regelmatig dat Groningers zich tweederangs burger voelen. ‘Dat in een verzorgingsstaat als Nederland motieven als geld en electoraat belangrijker zijn dan mensen.’ Dat raakt haar het meest, vertelt ze. ‘Dat is tot op de dag van vandaag zo.’

Het Centrum Veilig Wonen (CVW) werd opgericht om de mensen te helpen, op afstand van, maar betaald door de NAM. Jan Emmo Hut was er directielid (2015 - 2018) en in zijn verhoor vertelt hij later op de dag dat niemand wist wat het CVW te wachten stond. De opgave in de versterking is enorm. ‘Niet realistisch’, zegt Hut.

Hij geeft een inkijkje in een organisatie die vanaf het begin alles tegen had: zowel de opgave, bestuursstructuur als de beeldvorming. Het CVW worstelt met twee opdrachtgevers: de NAM die wil dat alleen dat wat echt nodig is, wordt gedaan, en de Nationaal Coördinator die ook wil kijken naar gebiedsverbetering.

Bovendien worstelt het CVW met steeds veranderende spelregels: bouwnormen die veranderen, een telkens nieuw aanpak van de versterking en als klap op de vuurpijl de beruchte pauzeknop van oud-minister Eric Wiebes (VVD) van Economische Zaken.

Toen duidelijk werd dat de gaswinning werd afgebouwd, pauzeerde Wiebes de versterkingsoperatie. ‘Onbegrijpelijk', zegt Hut daarover. De met veel moeite langzaam op gang komende operatie kwam plotsklaps tot stilstand. Dat zorgde voor forse vertraging.’

Inmiddels is Hut directeur bij een bouwbedrijf. Hij pleit er voor om grover en daardoor sneller te werk te gaan. ‘Laat berekeningen achterwege en steek een paar duizend euro meer in een woning. Dan bespaar je onderzoekskosten en wonen mensen morgen in een versterkte woning.'