NAM probeerde onafhankelijke arbiter bij herhaling te beïnvloeden

Pieter Schulting in de Enquetezaal van de Tweede Kamer
Pieter Schulting in de Enquetezaal van de Tweede Kamer © Koen van Weel / ANP
De NAM en het voormalig Centrum Veilig Wonen (CVW) probeerden de onafhankelijk arbiter stelselmatig te beïnvloeden. Een oud-rechter oordeelt hard over die opstelling: ‘Er werd druk op gezet door de NAM. Dat kan niet.’
Het zijn de woorden van Pieter Schulting, oud-voorzitter van de onafhankelijke Arbiter Bodembeweging. Tussen 2016 en 2020 konden gedupeerden er terecht, als ze er met de NAM niet uitkwamen. Het was een club van oud-rechters die laagdrempelig, zonder kosten, geschillen probeerden op te lossen tussen Groningers en het gasbedrijf.
Schulting vertelt woensdag tegenover de parlementaire enquêtecommissie dat er grote verschillen waren tussen experts van de NAM en zijn eigen contra-experts. Waar de NAM regelmatig schade afdeed als gevolg van krimp, wezen zijn eigen experts schade juist toe aan aardbevingen. ‘Zo was het heel vaak. Het was een patroon.’

Zeer bezwaarlijk

Door uitspraken van de arbiter moet de NAM vaker overgaan tot schadevergoeding en dat bevalt het gasbedrijf niet, zegt Schulting. Het gaat zo ver dat de NAM uitspraken niet meer dreigt uit te voeren of naar de rechter stapt. ‘We hebben dat als zeer bezwaarlijk ervaren’, vertelt de oud-rechter, die zich hier naar eigen zeggen niet door liet beïnvloeden.
De NAM probeerde niet alleen de arbiter de beïnvloeden, maar ook het nieuwe schadeprotocol, vertelde Schulting. De oud-rechters adviseerden de Nationaal Coördinator Groningen bij het opstellen van het protocol. ‘We probeerden aanvullingen en verbeteringen te leveren op de concepten. Keer op keer werd gezegd: ik denk niet dat het lukt, dat zal de NAM niet accepteren.’
Dat terwijl bepaald is dat de NAM op afstand zou komen, niet voor niets kwam de schadeafwikkeling in handen van het Rijk. Schulting: ‘Het werd ons duidelijk dat het nieuwe protocol er alleen maar zou komen met instemming van de NAM. Dat terwijl de NCG op hetzelfde moment uitstraalde dat de NAM er helemaal buiten stond.’

NAM wilde macht terug

Naar verloop van tijd kreeg de oud-voorzitter signalen dat de NAM van de arbiter af wilde komen. Volgens Schulting had het gasbedrijf moeite om de regie over de schadeafhandeling los te laten. ‘De NAM was zeer geschrokken van ons en wilde de grip weer terugkrijgen. Daardoor moest in elk geval de arbiter er tussenuit.’
Het nieuwe schadeprotocol betekende ook het einde van de onafhankelijke Arbiter Bodembeweging. Voor geschillen kwam een nieuwe procedure. In 2020 zijn de laatste zaken overgeheveld naar de voorganger van het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG). ‘We zijn heel ver gekomen, maar werden wel gedwarsboomd door de NAM en het ministerie van Economische Zaken’, zegt Schulting terugkijkend op de vier roerige jaren.

Kritiek op IMG

Niet alleen de NAM kreeg woensdag kritiek tijdens de openbare verhoren, ook het IMG kreeg ervan langs. Volgens onafhankelijk ingenieur Willem Meiborg zoekt de instantie regelmatig naar andere oorzaken, om maar geen schadevergoeding te hoeven betalen. Daarmee probeert het IMG onder het bewijsvermoeden uit te komen.
‘Ze zijn op zoek gegaan naar deskundigen met de concrete vraag om een redenering te vinden waardoor er geen verzakkingen door bodemdaling konden plaatsvinden’, zegt Meiborg over een schadegeval in Middelstum. ‘Er is een tunnelvisie ontstaan om te voorkomen dat verzakkingsschades werden vergoed. Het is misleidend.’ De zaak speelt al jaren, loopt nog steeds en zit volgens Meiborg muurvast.

Wanhopige waarschuwingen

Wat Meiborg en Schulting tegenover de enquêtecommissie verklaren, is waar oud-gedeputeerde William Moorlag (PvdA) bang voor was. ‘Het was mij volstrekt duidelijk dat je dit type versterking niet mag overlaten aan een bedrijf als de NAM.’
Moorlag stak in een goed voorbereid en kleurrijk betoog van wal en deed daarbij geen poging om zijn frustratie te verbergen. Hoe hard de provincie en de regio ook probeerden te waarschuwen voor het ‘moeras’ waarin de operatie dreigde te verzanden, ze vonden in Den Haag geen gehoor.
De naar eigen zeggen optimist is dan ook somber over de toekomst. Hij is bang dat de gaskraan weer open gaat en Groningen opnieuw in de steek gelaten wordt: ‘De straatwaarde van het gas dat nu nog in de grond is 1.000 miljard euro. Daar gaan hongerige ogen naar kijken.’
'Over de hele linie zijn er heel veel mensen beschadigd'