Bouwer nieuwe isotopenfabriek Veendam wil staatssteun voor concurrent Petten tegenhouden (update)
22 september 2022, 15:18 • 4 minuten leestijd
Shine, het Amerikaanse bedrijf dat in Veendam een fabriek wil bouwen voor medische isotopen, stapt naar de Europese rechter als het kabinet definitief financiële steun geeft aan het concurrerende Pallas-project in Petten: 'Wij zijn van plan dit besluit op EU-niveau uit te dagen.'
De huidige reactor in Petten is sterk verouderd en daarom hoognodig aan vervanging toe. De bedoeling was dat de opvolger door private investeerders zou worden betaald. Maar die zijn afgehaakt, omdat de kosten inmiddels zijn opgelopen tot twee miljard euro.
'Weggegooid belastinggeld'
Deze reactor is (nu nog) de enige in zijn soort in Nederland en bedient bovendien zeventig procent van de Europese markt. Minister Ernst Kuipers van Volksgezondheid beschouwt de reactor in Petten daarom van essentieel belang voor de gezondheidszorg.
Om de productie van de medische isotopen voor de toekomst veilig te stellen, is het kabinet van plan tien jaar lang jaarlijks 129 miljoen euro mee te betalen aan de nieuwe isotopenreactor bij Petten. Dat voornemen valt verkeerd bij Shine, omdat het deze steun als concurrentievervalsing ziet.
Bovendien is het weggegooid belastinggeld omdat het wordt besteed aan een verouderde techniek, stelt het bedrijf in een persbericht. In mei dit jaar maakte Shine in een brief aan de ministeries van Economische Zaken en Financiën zijn bezwaren over eventuele staatssteun voor Pallas al kenbaar.
Andere techniek
De huidige reactor in Petten heeft al meerdere keren stilgelegen door gebreken en dat leidde tot tekorten aan medische isotopen. Deze licht radioactieve stoffen worden gebruikt voor de opsporing en behandeling van medische aandoeningen zoals kanker, maar ook hart- en vaatziekten.
Shine maakt deze isotopen ook, maar met een andere techniek, die naar eigen zeggen efficiënter en goedkoper is (zie kader). Het Amerikaanse bedrijf wil in Europa voet aan de grond krijgen en heeft zijn oog laten vallen op een locatie op een industrieterrein bij Veendam.
Investering van honderden miljoenen euro's
Het gaat om een investering van honderden miljoenen euro's. De benodigde grond is inmiddels aangekocht. De provincie Groningen heeft een subsidie van vijf miljoen euro plus een lening van vier miljoen in het project gestoken. Volgens Shine is de nieuwe fabriek in Veendam goed voor tweehonderd banen. Het is de bedoeling dat de fabriek in 2026 in bedrijf wordt genomen.
Europese Commissie
Of de beoogde staatssteun voor Pallas door de beugel kan, hangt onder meer af van Brussel, schrijft Kuipers in zijn brief aan de Tweede Kamer. Het is aan de Europese Commissie hierover een oordeel te vellen. Uit zijn Kamerbrief valt af te leiden dat de minister goede hoop heeft dat hij groen licht krijgt: 'Alle marktpartijen moeten kunnen concurreren met marktconforme prijzen. De toekomstige reactor heeft als uitgangspunt te gaan opereren op basis van marktconforme prijzen.' Dit laatste wordt dus door Shine betwist.
Een ander voorbehoud dat Kuipers maakt, betreft het benodigde budget voor Pallas. Er ontbreekt nog 330 miljoen euro. Het lijkt erop dat dit geld wordt gehaald uit het Nationaal Groeifonds, maar zeker is dit nog niet.
Gedeputeerde: 'Laat de rechter maar oordelen'
Gedeputeerde IJzebrand Rijzebol van Economische Zaken denkt dat het allemaal niet zo’n vaart loopt: ‘Ik snap dat Shine bang is voor concurrentievervalsing, maar ik ben er ook van overtuigd dat daar geen sprake van is, zoals de minister in zijn brief schrijft. Maar laat de rechter daar maar over oordelen. Ondertussen zou ik tegen Shine willen zeggen: begin maar met bouwen, dan behoud je die voorsprong.’
Rijzebol erkent dat, als Shine onverhoopt toch afziet van de bouw van de fabriek in Veendam, de verstrekte subsidie van vijf miljoen euro weggegooid geld is: ‘Dat geld zijn we dan kwijt. Dat geldt niet voor de lening van vier miljoen, want daarvoor staat het Amerikaanse moederbedrijf borg.’
Wat maakt Shine?
Shine Medical Europe wil in Veendam een fabriek bouwen voor de productie van molybdeen-99, gebruikt voor de diagnose van kanker. Later wil het ook lutetium-177 gaan fabriceren, voor behandeling van de ziekte. Shine claimt deze isotopen dankzij een nieuw ontwikkelde productietechniek goedkoper, veiliger en met minder radioactief afval te kunnen maken dan een reactor als die in Petten.
NRG, de exploitant van Petten, stelde tot nog toe telkens dat de techniek van Shine zich onvoldoende heeft bewezen. Een rapport van TU Delft, dat in mei verscheen, weerspreekt dat voor productie van lutetium-177. ‘Gekeken naar kwaliteit, capaciteit, en back-up mogelijkheden, beschouwt het TU Delft team de Shine-technologie als zeer effectief’.
Shine Medical Europe wil in Veendam een fabriek bouwen voor de productie van molybdeen-99, gebruikt voor de diagnose van kanker. Later wil het ook lutetium-177 gaan fabriceren, voor behandeling van de ziekte. Shine claimt deze isotopen dankzij een nieuw ontwikkelde productietechniek goedkoper, veiliger en met minder radioactief afval te kunnen maken dan een reactor als die in Petten.
NRG, de exploitant van Petten, stelde tot nog toe telkens dat de techniek van Shine zich onvoldoende heeft bewezen. Een rapport van TU Delft, dat in mei verscheen, weerspreekt dat voor productie van lutetium-177. ‘Gekeken naar kwaliteit, capaciteit, en back-up mogelijkheden, beschouwt het TU Delft team de Shine-technologie als zeer effectief’.
Update: dit bericht is aangevuld met de reactie gedeputeerde Rijzebol.
