Kabinet vond veiligheid Groningen niet belangrijk genoeg om gaskraan dicht te draaien

De versterkingsoperatie moest kleiner uitvallen als de gaskraan dicht zou gaan. ‘Vandaar de druk om uit te rekenen wat het oplevert. Dan heb je minder schade- en versterkingskosten’, zei topambtenaar Sandor Gaastra van Economische Zaken woensdag tijdens zijn verhoor door de parlementaire enquêtecommissie.

Wiebes had volgens hem ‘terecht het besef’ dat alleen een verhaal over de veiligheid van Groningers ‘niet genoeg’ was. De ministerraad, ‘met de minister van Financiën voorop’, moest over de streep worden getrokken. Wiebes ging persoonlijk in gesprek met CDA-minister Wopke Hoekstra vóór die bewuste ministerraad.

Hoewel Shell en ExxonMobil tegenstribbelden, hadden ze volgens Gaastra geen enkele invloed op het besluit van de minister. ‘Het was een besluit van de ministerraad waar niet over te onderhandelen viel.’

Met het sluiten van de gaskraan moeten ambtenaren vervolgens wel flink aan de bak om de olie- en gasbedrijven bij de les te houden zodat zij de schade- en versterkingsoperatie blijven betalen. Het ministerie wil garanties van aandeelhouders Shell en ExxonMobil om gaswinningsbedrijf NAM niet failliet te laten gaan.

‘Ze zijn niet verplicht om bij te storten, ze kunnen de andere kant op kijken’, zei topambtenaar Wouter Raab van het ministerie van Financiën. En dus volgen jarenlange pittige onderhandelingen.

Gaastra: 'Voor de oliebedrijven is onderhandelen dagelijkse kost, maar voor de gemiddelde ambtenaar van het Rijk niet. Je hebt als onderhandelaar een ervaringsachterstand. Dat is altijd in je nadeel.' Wat het ook niet makkelijker maakt: de oliebedrijven trekken altijd in één lijn samen op tegen het Rijk.

Maar de onderhandelingen leveren de Nederlandse Staat uiteindelijk meer op dan de oliebedrijven, vindt commercieel manager Filip Schittecatte van ExxonMobil. ‘Ik werd er persoonlijk niet heel blij van.’

Het is de bedrijven er alles aan gelegen om zo lang mogelijk gas te blijven winnen in ‘kroonjuweel’ Groningen. ‘Zolang het voor ons niet duidelijk is dat het acuut onveilig is, moeten we in het belang van de aandeelhouders streven naar waardemaximalisatie.’

Na jaren onderhandelen sluiten de staat, Shell en Exxon in 2020 een akkoord. Maar het steekt Schittecatte dat er miljarden kuubs gas in de Groninger bodem blijven zitten. 'Ik vond het heel moeilijk om waarde verloren te zien gaan van al het niet geproduceerde gas.'