Shell kwam zélf met het idee om te stoppen met de gaswinning

Shell-topvrouw Marjan van Loon in de verhoorbank
Shell-topvrouw Marjan van Loon in de verhoorbank © ANP
Shell opperde een jaar voor het kabinetsbesluit om de gaswinning in Groningen af te bouwen naar nul. ‘Alles was voor ons bespreekbaar, de overheid moest de afweging maken’, zei president-directeur Marjan van Loon donderdag tegen de parlementaire enquêtecommissie.
Aanleiding hiervoor was een strafrechtelijk onderzoek na een uitspraak van de Hoge Raad in het voorjaar van 2017. Die zei dat er aanwijzingen zijn dat de NAM zich schuldig heeft gemaakt aan het opzettelijk beschadigen van woningen door gaswinning.
Volgens Van Loon zou Shell bij elk ander gasveld de installaties zo snel mogelijk stopzetten en het veld sluiten. In Groningen kan dat niet door de leveringszekerheid: Nederland moest niet in de kou worden gezet. ‘Er zijn heel veel mensen afhankelijk van dit gas.’
Shell kwam zélf met het idee om te stoppen met de gaswinning

Terugtrekkende beweging Shell

In datzelfde jaar dreigt Shell de handen af te trekken van de NAM. Shell wil een verklaring opzeggen, waardoor het de NAM niet hoeft te helpen als die in financieel zwaar weer komt. Het leidt tot een storm van kritiek. Volgens Van Loon was het niet de bedoeling om twijfel te zaaien en zou het geen gevolgen hebben voor de schadeafhandeling.
Ook de directeur van Energie Beheer Nederland (EBN) schrikt. Het bedrijf is samen met de NAM verantwoordelijk voor de gaswinning. ‘Ik vond het zeer zorgelijk’, zegt directeur Jan Willem van Hoogstraten. Volgens Shell is het nodig om boekhoudkundige redenen. ‘Maar volgens onze juristen was dat niet zo’, zegt Van Hoogstraten. ‘Dus we vonden het een belangrijk punt om te bespreken.’
De terugtrekkende beweging van Shell veroorzaakt ook politieke onrust. Na een hoorzitting in de Tweede Kamer en op aandringen van het Rijk belooft Shell garant te blijven staan voor de NAM tot 2035, of tot het gasveld is gesloten.

Nieuw akkoord blijft uit

Dit is niet het enige conflict tussen Shell en de Nederlandse Staat. Om de gaswinning sneller af te kunnen bouwen, stelt Shell voor om de gasopslag in Norg te gebruiken. De NAM is eigenaar daarvan en wil daar een vergoeding voor. Over de hoogte van dat bedrag ontstaat een discussie.
Er zijn meer punten waar moederbedrijf Shell over wil onderhandelen. Zo blijft er meer gas in de Groningse bodem dan gepland. Van Loon wil een nieuw akkoord over alle ‘open eindjes’, maar dat lukt niet. Door het conflict werken de overheid en de oliebedrijven lange tijd met een akkoord uit 2018. ‘We leven nu in een andere context. Ik heb afspraken met de overheid die echt niet meer passen bij waar we nu zitten.’

Gespannen samenwerking met NAM

In het verhoor van Van Hoogstraten blijkt dat de samenwerking tussen EBN en de NAM ook niet altijd vlekkeloos verliep. Zo zette de NAM druk op Energie Beheer Nederland om reorganisatiekosten bij het gasbedrijf voor een deel door de Staat betaald te krijgen. Van Hoogstraten weigerde. ‘De samenwerking is toen een tijdje gespannen geweest’, zei hij.
‘Ik kreeg een opmerking van de toenmalige NAM-directeur. Hij zei: als je het niet goedkeurt, stoppen we wel met de gaswinning.’ Maar de EBN-topman is daar niet van onder de indruk. ‘Ik heb toen gezegd: dat moet je vooral doen.’

Excuses

Enkele jaren geleden heeft Marjan van Loon haar excuses aangeboden aan Groningen voor de scheve verdeling van lusten en lasten. De excuses hebben niet bijgedragen aan een oplossing, constateert de commissie. Is het draagvlak bij de Groningers inmiddels wel verbeterd? Van Loon: ‘Het is te vroeg om dat te zeggen. We zijn er nog niet.’