Wekdienst parlementaire enquête 10/10: De man die besloot de kraan dicht te draaien

De verhoren richten zich in deze laatste week op alle politieke kopstukken, maar ook op directeuren van NAM en Shell, de toezichthouder en de gevolgen van de problematiek voor kinderen in het bevingsgebied.

10.00 uur: Eric Wiebes
Na Henk Kamp (VVD) was Eric Wiebes (VVD) als minister een verademing voor veel Groningers. Al vroeg in zijn ministerschap verraste hij vriend en vijand met een historisch gasbesluit: de gaskraan in Groningen zou dicht gaan. Alleen dat kan op termijn de veiligheid van Groningers garanderen. Ook zorgde Wiebes ervoor dat de NAM geen directe invloed meer had op de versterkings- en schadeoperatie door het bedrijf op afstand te zetten. Maar ondanks waarschuwingen besluit hij in 2018 ook om de versterkingsoperatie stil te leggen. Het versterkingsproces komt bij 1500 gezinnen met gierende banden tot stilstand, met grote onzekerheid tot gevolg voor de bewoners. Wiebes is ervan overtuigd dat er met nieuwe plannen wél tempo kan worden gemaakt. Het tegendeel blijkt waar.

15.00 uur: Wopke Hoekstra
Hoekstra (CDA) is momenteel minister van Buitenlandse Zaken, maar in het kabinet Rutte III ging hij als minister van Financiën over de portemonnee van het Rijk. Zijn voorganger Jeroen Dijsselbloem (PvdA) erkende in zijn eigen verhoor al dat de Rijksfinanciën een belangrijke rol speelden bij de gaswinning in Groningen. Het was de reden om de gaswinning minder snel te verlagen in de jaren na de beving bij Huizinge. En ook bij het historische gasbesluit van Wiebes speelden de financiën een rol: een topambtenaar verklaarde dat Wiebes alleen met een financieel argument Hoekstra kon overtuigen. Aan de bewindspersoon om daar opheldering over te geven.

Je kunt de openbare verhoren volgen op rtvnoord.nl/enquete. Ook houden we een liveblog bij waar onze verslaggevers opvallende uitspraken en momenten in bijhouden.

Dinsdag zijn er geen verhoren. Woensdag wel: drie stuks zelfs. In de ochtend wordt huidig NAM-directeur Johan Atema gehoord, daarna is Stef Blok (VVD) aan de beurt. Hij was korte tijd minister van Economische Zaken. Aan het eind van de dag wordt de huidige staatssecretaris Hans Vijlbrief gehoord. Op donderdag is het de beurt aan Shell-ceo Ben van Beurden en minister-president Mark Rutte. De enige politieke constante factor in de tien jaar sinds Huizinge. De openbare verhoren wordt vrijdag afgesloten met de kritische toezichthouder Theodor Kockelkoren en Kinderombudsman Margrite Kalverboer.

Het werd afgelopen week nog maar eens heel erg duidelijk: het draaide allemaal om geld. Tientallen jaren was iedereen tevreden: Shell, Exxon, NAM en niet in de laatste plaats de overheid. De Staat verdiende van iedereen het meest. Maar toen Groningen niet alleen geld opleverde, maar ook geld ging kosten, werd het ingewikkeld. Niet alleen de olies vonden dat vervelend, ook Den Haag kon maar moeilijk aan het idee wennen. Toen minister Eric Wiebes uiteindelijk inzag dat Groningen niet snel genoeg veilig was te krijgen vanwege de langzame versterkingsoperatie, besloot hij dat de kraan dicht moest. Maar om zijn collega ministers te overtuigen had hij meer argumenten nodig dan alleen de veiligheid van Groningers. Het waren uiteindelijk financiële reden die de ministersploeg, met minister Hoekstra van financiën voorop, konden overtuigen. Geen gaswinning zou namelijk ook minder versterking moeten betekenen. En dus minder kosten.

- Wiebes: ‘Veiligheid heeft gewonnen van de euro’s’
- Vervolging NAM was keerpunt voor ExxonMobil: ‘Dit was shockerend’
- Shell kwam zélf met het idee om te stoppen met de gaswinning
- Kabinet dacht ‘te rooskleurig’ over stopzetten gaswinning
- ‘Schadebaas’ kan problemen niet oplossen: ‘Ik heb onvoldoende bevoegdheden’
- Alders voelde zich belazerd door de NAM: ‘Alles om versterking te vertragen’
- ‘Schadebaas’ kan problemen niet oplossen: ‘Ik heb onvoldoende bevoegdheden’
- Ik heb geknokt voor mijn huis, maar ik had voor mijn kind moeten knokken'
- Tweede Kamer kreeg nooit vat op gasdossier: ‘Onwaarschijnlijk ingewikkeld’
- NAM probeerde onafhankelijke arbiter bij herhaling te beïnvloeden
- Minister Kamp schrok van hoge winning na Huizinge: ‘Rotgevoel over
- GasTerra: minister wilde na 'Huizinge' maximale winning uit Groningen
- Oud-topambtenaar: Gaswinning kon veel eerder omlaag, maar staatskas was belangrijker
- NAM wilde na ‘Huizinge’ vooral draagvlak behouden en doorwinnen
- Oud-toezichthouder: ‘Ons verhaal werd belachelijk gemaakt’
- 'Er was onvoldoende oog voor de protesten in het bevingsgebied'
- Shell vreesde na Huizinge ‘neerwaartse spiraal’ in gaswinning