Wekdienst parlementaire enquête 12/10: De drie petten van Hans Vijlbrief

12 oktober 2022, 06:00 • 5 minuten leestijd

Hans Vijlbrief bij een eerder bezoek aan het provinciehuis in Groningen © Jos Schuurman/FPS

Goedemorgen en welkom in de laatste week van de openbare verhoren van de parlementaire enquête naar de gaswinning. Vandaag een dag met liefst drie verhoren.

De verhoren richten zich in deze laatste week op alle politieke kopstukken, maar ook op directeuren van NAM en Shell, de toezichthouder en de gevolgen van de problematiek voor kinderen in het bevingsgebied. Vandaag is het onder meer de beurt aan de NAM.

09.30 uur: Johan Atema
Atema is geboren en getogen in Noord-Nederland en sinds 1 september 2018 directeur van de NAM. Hij werd daarmee de opvolger van Gerald Schotman. Johan Atema werkt al sinds 1997 bij Shell in verschillende managementfuncties. Dat deed hij al eerder bij de NAM, maar ook voor Shell in onder meer Maleisië. Atema komt minder nadrukkelijk in de aandacht dan zijn voorgangers, omdat minister Wiebes de schadeafhandeling en versterking bij de overheid onderbrengt en het bedrijf op afstand plaatst. Toch bemoeit Atema zich er wel mee: hij zegt in interviews dat een grootschalige versterking in Groningen niet nodig is. Atema speelt ook een rol in het conflict tussen zijn bedrijf en het Rijk. De NAM betaalt rekeningen van de versterking niet omdat ze niet specifiek genoeg zouden zijn.

13.30 uur: Stef Blok
Blok (VVD) was vorig jaar iets meer dan zes maanden minister van Economische Zaken. Hij verving partijgenoot Bas van ‘t Wout, die op zijn beurt weer de taken had overgenomen van de opgestapte Eric Wiebes. In zijn laatste week als minister van Economische Zaken kwam hij met de onaangename mededeling dat er mogelijk meer gas nodig was uit Groningen dan gedacht. Blok loopt al een leven lang mee in politiek Den Haag. Hij was al minister van Wonen, minister van Veiligheid en Justitie en minister van Buitenlandse Zaken. Ten tijde van de aardbeving bij Huizinge was Blok fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer.

Demissionair minister Stef Blok (VVD) tijdens een eerder werkbezoek aan onze provincie © Mario Miskovic/RTV Noord

15.30 uur: Hans Vijlbrief
Voor het eerst is er een staatssecretaris die zich bezighoudt met enkel en alleen mijnbouw in Nederland. Hans Vijlbrief (D66) is nog geen jaar in functie, maar de mensen die direct met hem te maken hebben zijn overwegend positief over zijn handelen. Vijlbrief is van het geen woorden, maar daden en dat spreekt veel Groningers aan. Vijlbrief weerstaat de publieke druk om de gaskraan in Groningen weer open te draaien. Hij wil juist zo snel mogelijk stoppen met de winning, omdat het onveilig is. Afgelopen maandag was hij nog in Groningen na de aardbeving bij Wirdum.

Vijlbrief wordt verhoord met verschillende petten op. Nu is hij de staatssecretaris die verantwoordelijk is voor de gaswinning, maar in het verleden was hij topambtenaar op het ministerie van Economische Zaken en ook topambtenaar op het ministerie van Financiën.

Je kunt de openbare verhoren volgen op rtvnoord.nl/enquete. Ook houden we een liveblog bij waar onze verslaggevers opvallende uitspraken en momenten in bijhouden.

Nog twee verhoordagen te gaan: donderdag is het de beurt aan Shell-ceo Ben van Beurden en minister-president Mark Rutte. De enige politieke constante factor in de tien jaar sinds Huizinge. De openbare verhoren wordt vrijdag afgesloten met de kritische toezichthouder Theodor Kockelkoren en Kinderombudsman Margrite Kalverboer.

Voormalig minister Eric Wiebes deed wat velen lange tijd onmogelijk achtten: hij besloot te stoppen met de gaswinning in Groningen. Aan zijn eigen eettafel komt hij al studerend op de stukken tot de conclusie: de versterkingsoperatie is onhaalbaar. Wiebes wil het ‘rücksichtslos’ anders doen. De zware beving van Zeerijp in 2018 geeft hem het laatste zetje: de gaskraan moet voor 2030 dicht. ‘Het was klinkklare logica, ik zag geen andere mogelijkheid.’ Doorgaan zou ‘onbenullig bestuur’ zijn. ‘Elke variant om de gaswinning te verminderen kost altijd geld’, zei Wiebes ook. ‘Iedereen had verdomde goed door dat het geld ging kosten. Maar de veiligheid heeft het wel gewonnen van de financiën. Dat spreekt voor dit kabinet.’

Stoppen met de gaswinning zou een kleinere versterkingsoperatie kunnen betekenen. Maar voormalig minister Wopke Hoekstra van Financiën vindt het ‘belangrijk om te zeggen’ dat er op ‘geen enkel moment’ een koppeling gemaakt tussen het stopzetten van de gaswinning en de versterkingsoperatie. Hoekstra werd verhoord omdat hij in het kabinet Rutte III over de Rijksfinanciën ging. Hij beschrijft hoe heel Nederland jarenlang voor miljarden heeft geprofiteerd van de gaswinning, maar dat het vervolgens veel te lang duurde voordat ingezien werd hoe groot de schade was en welke gevolgen die had voor de inwoners. ‘Wij zijn tekortgeschoten. Dat is buitengewoon pijnlijk.’