Zorginstellingen worstelen met energiekosten: ‘Aangename temperatuur is belangrijk voor cliënten'

Een verwarming wordt lager gedraaid
Een verwarming wordt lager gedraaid © ANP
Stijgende energielasten zijn ook voor zorginstellingen een probleem. Verduurzamen loont nu dubbel en dwars. Maar dat kost wel geld. Veel geld.
‘Wij zijn een van de eerste ziekenhuizen in Nederland die vol in de wind staan als het gaat om de stijging van energiekosten, zegt Henk Snapper, vicevoorzitter en tevens portefeuillehouder financiën in de Raad van bestuur van het UMCG.
‘Eind vorig jaar liep ons energiecontract af. Het was op dat moment niet meer mogelijk een langjarig contract af te sluiten’, legt Snapper uit. ‘We kopen nu op de spot markt in. Dat zijn dagkoersen. Onze energiekosten zullen tot vier keer zo hoog zijn als in 2021. Dan praat je over een bedrag van ruim twintig miljoen euro meer.’

Tarieven vastzetten in partjes

Nu de prijzen op de internationale energiemarkt weer aan het dalen zijn, hoopt het UMCG op termijn opnieuw een langjarig contract te kunnen afsluiten.
Snapper: ‘Ons beleid is altijd geweest dat we de tarieven in partjes laten vastzetten om daarmee het risico te spreiden. Bijvoorbeeld 75 procent vast en 25 procent variabel. Het is vergelijkbaar met andere zorginstellingen, maar het verschil is dat wij als grootverbruiker aangewezen zijn op een andere markt dan particulieren en verpleeghuizen.’
Het echte pijnjaar is 2022
Henk Snapper - vicevoorzitter Raad van Bestuur UMCG
Eigen energiecentrale
Het UMCG heeft sinds jaar en dag een eigen energiecentrale. Voorheen werd met deze op gas gestookte centrale energie opgewekt, maar dat kan bedrijfseconomisch niet meer uit. Tegenwoordig dient de UMCG-centrale alleen nog als back-up voor het geval dat de normale energievoorziening uitvalt.

Rode cijfers

In mei waarschuwde Snapper bij de publicatie van de jaarrekening van 2021 dat het UMCG kans loopt dit jaar in de rode cijfers te belanden door de gestegen energiekosten. Inmiddels staat vast dat dit onvermijdelijk is, al is het afwachten hoe groot het tekort uiteindelijk wordt. Het kabinet onderzoekt op welke manier zorginstellingen voor gestegen energiekosten kunnen worden gecompenseerd. Het is nog onduidelijk of deze compensatieregeling er komt.
Snapper: ‘Voor 2023 zijn hierover al landelijke afspraken gemaakt in het Integraal Zorgakkoord dat verzekeraars de prijscompensatie in principe één-op-één doorgeven aan de ziekenhuizen en andere instellingen. Daarin zit ook een compensatie voor de gestegen energieprijzen. Daarmee wordt de pijn voor 2023 aanzienlijk verlaagd. Het echte pijnjaar is 2022.’

Buffer

Nu is het niet zo dat het UMCG direct in de financiële problemen komt. Het ziekenhuis heeft een buffer om deze tegenvaller op te vangen. Snapper: ‘Wij streven altijd naar een positief resultaat tussen de zeven en twaalf miljoen euro, iets minder dan één procent rendement. We hebben daar een paar jaar boven gezeten. We hebben dus kunnen sparen, waardoor we deze tegenvaller kunnen opvangen. Maar je kunt dit niet jaar op jaar hebben.’

Eigen zonnepark

Verduurzaming moet verlichting van de energielasten voor het UMCG brengen. Daaraan moet een nieuw, eigen zonnepark met 20.000 panelen een substantiële bijdrage leveren. Dit zonnepark komt aan de rand van de stad bij Roodehaan. De bedoeling is dat het medio volgend jaar in gebruik wordt genomen.
De panelen leveren het UMCG jaarlijks tien gigawattuur aan elektriciteit op (vergelijkbaar met het verbruik van vierduizend huishoudens.) Een deel daarvan is bestemd voor het logistieke centrum van het ziekenhuis aan de Jeverweg, waar onder meer het eigen datacenter staat. De rest, zeven à acht gigawattuur, is bedoeld voor het ziekenhuiscomplex in de binnenstad.
Bedenk daarbij wel dat het UMCG jaarlijks zo’n 33 gigawattuur verbruikt. Het merendeel van de benodigde stroom zal dus nog steeds door een externe leverancier moeten worden geleverd.

Rendabel

Enkele jaren geleden was er voor het UMCG nog nauwelijks financieel voordeel te behalen met het investeren in verduurzaming. Met de huidige gasprijzen ligt dat anders, zegt Snapper: ‘Als het kan, halen we bepaalde duurzaamheidsmaatregelen naar voren. Desnoods gaan we dan twee keer in een bepaalde ruimte aan de slag. De business case is een stuk rendabeler geworden om dit te doen.’
‘We zetten ook in op gedragsverandering’, vervolgt Snapper: ‘Wanneer kan het licht of de pc uit? En vooral de thermostaat niet onnodig hoog zetten. Die gaat deze winter één of twee graden lager in ruimtes waar geen patiënten zijn. We bekijken dat per gebouw. De besparing loopt al gauw in de tonnen. Het maakt daarbij wel uit hoe koud het de komende winter wordt.’
Ouderen aan tafel in een verpleeghuis
Ouderen aan tafel in een verpleeghuis © ANP

Aangename temperatuur in verpleeghuis

In de ouderenzorg merken ze eveneens dat de energierekening oploopt. Om kosten te besparen, staat in tientallen Zeeuwse verpleeghuizen de thermostaat inmiddels twee graden lager.
Dat zijn ze bij ouderenzorgorganisatie ZINN – met diverse locaties in en rond de stad Groningen – niet van plan. ‘We hebben dat wel besproken, maar besloten dat niet te doen’, zegt woordvoerder Marloes Lok. ‘Voor onze doelgroep is een aangename temperatuur in huis heel belangrijk.’

Centraal inkopen

Maar alle kleine beetjes helpen. Ook bij ZINN wordt het energieverbruik onder de loep genomen, vertelt Lok: ‘We gaan wel kijken hoe we het energieverbruik gaan verlagen in kantoren en dergelijke. Niet onnodig het licht laten branden of de computer op stand-by laten staan; dat soort dingen. Maar daar ga je geen gigantische bedragen mee uitsparen.’
Wij kopen onze energie in via een centrale organisatie tegen een redelijk gunstige prijs
Marloes Lok - woordvoerder ZINN
Voor wat betreft de energietarieven weet ZINN grotendeels waar het aan toe is. De extra uitgaven voor energie zullen binnen de perken blijven, verwacht Lok: ‘Wij kopen onze energie in via een centrale organisatie die dat voor meerdere zorginstellingen doet. Voor 2023 hebben we dat al voor 75 procent ingekocht tegen een redelijk gunstige prijs.’

Biomassacentrale

Ook in de verpleeghuizen van Zonnehuisgroep Noord – met diverse locaties in het Westerkwartier en in Noordoost-Groningen – is beknibbelen op de energiekosten via de huiskamerthermostaat niet aan de orde. ‘Dat heeft te veel consequenties voor de bewoners. Die zijn te gevoelig voor kou’, zegt directeur bestuurder Nienke Ybema.
Bij de Zonnehuisgroep wordt volop ingezet op verduurzaming om de energiekosten blijvend te drukken. Nieuwe panden worden (bijna volledig) energieneutraal en gasloos gebouwd. Zoals bijvoorbeeld het spiksplinternieuwe Zonnehuis de Hoorn in Marum, dat met een biomassacentrale wordt verwarmd.
Woonzorgcentrum Wiemersheerd in Loppersum, onderdeel van de Zonnehuisgroep
Woonzorgcentrum Wiemersheerd in Loppersum, onderdeel van de Zonnehuisgroep © Zonnehuisgroep Noord

Dilemma

Investeren in verduurzaming moet dus uitkomst bieden. Goed voor het klimaat en goed voor de portemonnee. Maar het brengt ook een dilemma met zich mee. Ybema: ‘Het is ook wel weer ingewikkeld om in een periode van forse kostenstijgingen investeringen vrij te spelen. Maar het is nu wel hét moment om het te doen.’
Ybema heeft geen exacte cijfers over de hoogte van de totale energierekening van Zonnehuisgroep Noord. ‘Maar het gaat in de zorg natuurlijk om hoge bedragen. En het gaat niet alleen om energie, maar ook om andere materiële kosten, zoals verpleegartikelen of voeding. Die kosten nemen hand over hand toe.’
Dure energie, dure materialen
Van verbandmiddelen tot operatiebenodigdheden, incontinentiemateriaal en medicijnen: de productiekosten van al deze goederen stijgen mee met de energieprijzen. Maar honderd procent doorberekenen aan de zorgverzekeraars is niet mogelijk, legt vicevoorzitter Henk Snapper van het UMCG-bestuur uit:

‘De overheid bepaalt hoe hoog de kostenstijging in de zorg mag zijn. Vervolgens bepalen de verzekeraars de tarieven. Als wij de tarieven met bijvoorbeeld tien procent zouden verhogen, dan gaan de zorgpremies ook met tien procent omhoog. Dat kan dus niet, want er zit een cap op. We kunnen prijsstijgingen niet doorberekenen op de manier waarop andere sectoren dat wel kunnen.’

Concrete bedragen kan Ybema niet noemen: ‘We zijn nog volop bezig met het maken van onze nieuwe meerjarenbegroting. Ik kan daar nog niks met zekerheid over zeggen. Maar als je lopende kosten hoger worden, dan wordt het lastiger rendement te maken. Daar gaat het juist om. Dat heb je nodig om te investeren.’

Verschillende transities

Bovendien speelt er meer in de zorg dan alleen stijgende energielasten. Ybema: ‘Net als andere organisaties hebben ook wij te maken met een tekort aan personeel. Dus ook daar moeten we in investeren, bijvoorbeeld in opleidingen. Maar we moeten ook nadenken over een andere manier van werken in de zorg. Want met de toenemende vergrijzing kan het zo niet doorgaan. Je ziet dus transitie op verschillende terreinen. Wat dat betreft is het wel spannend voor onze organisatie.’