Henk Helmantel over klimaatacties in musea: 'Dit is niet de manier'

Helmantel in zijn atelier
Helmantel in zijn atelier © RTV Drenthe
De recente protestacties van klimaatactivisten in musea in binnen- en buitenland maken de tongen los. Donderdag was een wereldberoemd schilderij van Johannes Vermeer het doelwit. Wij vroegen de Groninger kunstenaars Henk Helmantel en Maria Koijck naar hun mening.
Helmantel, de klassieke kunstschilder uit Westeremden, kan zijn ogen nauwelijks geloven als hij op de tv ziet hoe actievoerders in het Haagse Mauritshuis het schilderij Meisje met de parel van Vermeer besmeuren.
‘Het moet niet gekker worden’, zegt Helmantel als we hem bellen voor een reactie. ‘Meisje met de parel is een hoogtepunt uit de Nederlandse kunst, zo niet de wereldkunst. Daar blijf je vanaf.’

Het kan fout gaan

‘Tot nu toe is er nog geen schade aangericht, maar het kan natuurlijk een keer wel fout gaan. En ja, wat dan?’, vraagt Helmantel zich af.
Niet dat hij nou direct bang is dat zijn eigen schilderijen worden besmeurd door actievoerders, maar toch: ‘Ik heb geen glas voor mijn kunstwerken hangen…’

'Ontzettend dapper'

Stad-Groninger kunstenaar Maria Koijck was aanvankelijk wél enthousiast over de acties: ‘Het is eigenlijk heel erg goed dat ze aandacht vragen voor de problematiek. We blijven ontkennen, dat zit gewoon in de mens. Dus je moet wel met heftig materiaal aankomen om aandacht te vragen.’
Afvalkunstenaar Maria Koijck
Afvalkunstenaar Maria Koijck © René Walhout/RTV Noord
‘Dus de eerste keer dat ik het zag, vond ik het ontzettend dapper. Twee van die jonge meiden die daar gewoon stáán. Dat vult mijn hart wel. Wat goed dat jullie daar staan, wat een helden zijn jullie.’

Doel niet vergeten

‘Aan de andere kant: je hebt het één keer gedaan en als het tegen je gaat werken, dan moet je ermee stoppen. Je moet het doel niet vergeten. En dat is dat je mensen wakker wilt schudden.’
Koijck staat bekend om haar kunstwerken van afval, waarmee ze aandacht vraagt voor de gevolgen van overconsumptie voor het milieu. Zoals een grote zwaan, gemaakt van lege petflessen.

Mensen prikkelen

Hoe zou u het vinden als de actievoerders één van uw kunstwerken besmeuren?
Koijck: ‘Mijn laatste kunstwerk, de video My first little footprint, ging over het afval dat overblijft na een ongecompliceerde bevalling. Dat zijn minimaal drie vuilniszakken vol. Daar zijn mensen mee aan de haal gegaan. Die zeggen: ‘O, we mogen ook al geen kinderen meer krijgen.’ Je wilt niet weten wat voor stront ik over mij heen heb gekregen. Dat is niet leuk. Aan de andere kant: alles wat boosheid bij het publiek opwekt, betekent ook dat het iets doet bij die mensen.’
Dus als iemand het nodig vindt een van mijn kunstwerken te vernielen, dan is dat niet leuk, maar het betekent ook dat er iets gebeurt. Mijn doel is om met mijn kunst mensen even te prikkelen. Maar een topstuk van Vermeer is iets heel anders. Dat draagt geschiedenis met zich mee, dat is niet met dat doel gemaakt. Dus daar moet je vanaf blijven.'

Zorgen over het klimaat

De gedachte achter de acties van de milieuactivisten is, dat ‘we’ iets wat mooi is, de aarde, willens en wetens kapot maken. Henk Helmantel vindt deze zorg op zichzelf terecht. ‘Ook ik maak mij grote zorgen over de klimaatverandering. We moeten wat doen. Maar dit is niet de manier.’
Is er überhaupt een manier denkbaar waarop kunst wel kan worden gebruikt om actie te voeren voor het klimaat? Helmantel: ‘Tsja, je zou voor een museum kunnen gaan staan om bezoekers tegen te houden. Maar ook daar ben ik niet echt voorstander van. Kunst is niet bedoeld om dit soort acties te voeren.’