Australisch-Groningse architect droomt van nieuw Abel Tasman Museum in Lutjegast
7 november 2022, 22:37 • 6 minuten leestijd
Komt er een nieuw Abel Tasman Museum in Lutjegast? Als het aan de Australisch-Groningse architect Feiko Bouman ligt wel. Hij heeft zelfs al een ontwerp voor het museum gemaakt.
'Ik noem het liever een paviljoen dan een museum', zegt Bouman, met een vet Australisch accent. 'Dat klinkt iets kleinschaliger. Ze zien me al aankomen: meneer de architect die hier even een gigantisch museum komt neerzetten.'
Het plan staat nog in de kinderschoenen, maar is tegelijkertijd bloedserieus, aldus de architect die werd geboren in Stad en op z'n zevende emigreerde naar Australië. 'Abel Tasman verdient nóg meer. Hij is in Australië en Nieuw-Zeeland echt een grootheid, een stuk beroemder dan hier. Een nieuw museum kan er ook voor zorgen dat meer Australiërs en Nieuw-Zeelanders naar Nederland en het Westerkwartier komen', zegt hij.
Met een nieuw museum hoopt Bouman dat de betekenis van het Abel Tasmanmuseum wordt onderstreept en op een hoger plan wordt gebracht. Het moet volgens hem een verhaal worden over verkenning, technisch vernuft en handelsinstinct met blijvende impact. En over de ontstaansgeschiedenis en ontwikkeling van drie landen in het bijzonder: Australië, Nieuw-Zeeland en Nederland.
'Huidige museum groeit uit jasje'
Het huidige Abel Tasman Museum zit in een vleugel van dorpshuis Het Kompas in Lutjegast. De collectie bestaat onder meer uit een schaalmodel van het schip waarmee de cartograaf en ontdekkingsreiziger in de zeventiende eeuw onder meer Tasmanië en Nieuw-Zeeland ontdekte. Andere pronkstukken zijn een zoenoffer van de Maori en diverse kaarten en schilderijen uit die tijd.
'Het Abel Tasman Museum zit nu een beetje op de wip. De collectie uitbreiden is lastig, want op een gegeven moment groeit het uit z'n jasje', zegt historicus Michael Hermse, die Bouman bijstaat in zijn wens voor het nieuw museum. 'Ik ben eigenlijk zijn pr-agent', lacht hij. 'Aan de collectie ligt het niet, die is prachtig, maar de locatie is te klein.'
Bouman vult aan: 'Het zijn een paar zalen met mooie dingen. Maar het staat al vol, er kan niet veel meer bij. Ik weet zeker dat er nog spullen uit Australië of Nieuw-Zeeland interessant zijn voor het museum en een mooie aanvulling zijn voor de collectie.'
Bestuur: 'Heel bijzonder'
Een aantal jaren geleden vertelde Bouman het bestuur van het museum voor het eerst over zijn plannen. Afgelopen donderdag brachten Bouman en Hermse opnieuw een bezoek aan Lutjegast, nu met concretere ideeën op zak. Nel Göbel, secretaris en penningmeester van het museumbestuur, was bij de ontmoeting. 'Het ziet er heel mooi uit', zegt ze. 'Het is een fantastisch ontwerp. Het zou de kers op de taart zijn.'
'Het is überhaupt heel bijzonder dat een zo bekende architect uit Australië, die fantastische dingen heeft gemaakt, naar ons toekomt. Hij zegt: Abel Tasman verdient een betere plek. We zijn nu ook best tevreden, maar we zitten in een zijvleugel van een dorpshuis. Dat is natuurlijk iets anders dan een museumgebouw. Het museum is nu overvol.'
Het is ontzettend spannend wat we zomaar op ons bordje krijgen
'We willen graag het gesprek aan met de gemeente. Gaan we ons museum verbeteren op dezelfde plek of ergens anders heen? De eerste reactie van wethouder Schollema belooft veel goeds, daar ben ik heel blij mee. Ook op korte termijn moeten we het huidige museum optimaliseren. Tegelijkertijd moeten we plannen maken voor de lange termijn. De eerste reacties zijn heel positief, maar het moet wel realistisch blijven. We hebben bij de volgende bestuursvergadering genoeg om over te praten. Het is ontzettend spannend wat we zomaar op ons bordje krijgen', aldus Göbel.
Abel Janszoon Tasman werd in 1603 in Lutjegast geboren. Als ontdekkingsreiziger voor de Vereenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) ontdekte hij met de schepen Zeehaen en de Heemskerck tussen 1642 en 1644 Tasmanië, Nieuw-Zeeland en Tongatapu. In Tasmanië troffen Tasman en zijn mannen geen lokale bevolking aan. In Nieuw-Zeeland leefden sinds enkele honderden jaren de Maori, die niet zaten te wachten op Europeanen en vier van Tasmans mannen doodden. Dit was ook de reden dat in 2018 een delegatie van de Maori-stam Ngati Tumatakokori een negen kilo zware Jadesteen overhandigd aan de toenmalige gemeente Grootegast, bij wijze van zoenoffer. Op het eilandje Tongatapu werden Tasman en zijn bemanning wel vriendelijk onthaald door de plaatselijke bevolking.
Behalve als ontdekkingsreiziger is Tasman ook bekend als cartograaf. Zijn bekendste kaart is die van Nieuw-Holland, de historische naam voor het continent Australië. Tasman gebruikte die naam voor het eerst in 1644 en bedacht ook de naam Nieuw-Zeeland. Abel Tasman stierf in 1659 op Batavia.
Behalve als ontdekkingsreiziger is Tasman ook bekend als cartograaf. Zijn bekendste kaart is die van Nieuw-Holland, de historische naam voor het continent Australië. Tasman gebruikte die naam voor het eerst in 1644 en bedacht ook de naam Nieuw-Zeeland. Abel Tasman stierf in 1659 op Batavia.
Buitengebied
Voor Bouman staat buiten kijf dat het nieuwe museum in of nabij Lutjegast moet komen. 'Daar is Abel Tasman geboren. Binnen de bebouwde kom van Lutjegast is waarschijnlijk geen ruimte, dus dan zou het ergens buiten in de natuur kunnen. Bijvoorbeeld tussen Lutjegast en Grootegast.'
'En dan komt Natuurmonumenten automatisch in beeld', zegt Hermse, 'want die beheren nou eenmaal veel grond in de omgeving van Lutjegast. Je zou ook kunnen denken aan een museum dat zowel aandacht besteedt aan Abel Tasman als aan de natuurlijke rijkdom in de directe omgeving. Want het is een heel mooi gebied', denkt hij hardop na over de mogelijkheden.
Concept-ontwerp
Het concept-ontwerp bestaat uit twee halve bollen die het noordelijk- en zuidelijk halfrond van de aarde verbeelden, van elkaar gescheiden door een ruimte met de vorm van een groot houten zeilschip. Met de uitnodiging om aan boord te komen voor een ontdekkingsreis, zo valt te lezen in het plan van Bouman.
Bouman ontwierp nog nooit iets in Nederland, maar is down under een bekend architect. Met het concept-ontwerp wil hij dat het idee al een beetje gaat leven. Hij benadrukt dat zijn ontwerp niet in beton is gegoten: moeten er nog zaken worden aangepast in het geval de komst van het museum in de toekomst concreter wordt, dan is dat mogelijk.
Het balletje moet op een gegeven moment gaan rollen, maar hoe? Hermse: 'Of het museum er echt komt, daar valt geen pijl op te trekken. Daarbij spelen zoveel factoren een rol: politiek, geld, etc…' Voor de financiering hebben de mannen hun hoop ook deels gevestigd op gelden uit Australië en Nieuw-Zeeland. Want het kan in Nederland soms lastig zijn om geld te krijgen voor cultuur, denken ze.
Vrezen de mannen nog tegenstand uit de woke-hoek, nu elke blanke man die voor 1900 op een schip zat met slavernij in verband wordt gebracht en bij voorbaat verdacht is? Hermse: 'Nee, want volgens het logboek hebben de mannen zich redelijk netjes gedragen. De Maori hebben zelfs vier mannen van Tasman gedood. Andersom is er 'misschien één Maori gesneuveld'. Dus dat hij een misdadiger zou zijn daar is - tot zover ik weet - geen sprake van.'
Bouman is maandag weer vertrokken richting Australië, maar zegt op korte termijn terug te keren naar Groningen. Niet alleen om zijn plannen voor het museum kracht bij te zetten, maar ook omdat hij van Stad en Ommeland houdt. 'En omdat mijn zoon in Engeland woont en die wil ik af en toe ook weleens zien. Ik zou heel blij zijn als het nieuwe museum er ooit komt. Het gaat om Abel Tasman, maar ook om Lutjegast.'
Reactie gemeente Westerkwartier
Bé Schollema, wethouder van Cultuur van de gemeente Westerkwartier, reageert positief op de plannen van architect Feiko Bouman voor een nieuw Abel Tasman Museum, al benadrukt hij dat de bal bij het museumbestuur ligt. 'Het is mooi dat er ook van overzee interesse is voor dit verhaal. Het is een bijzondere aanvliegroute van iemand die het museum een warm hart toedraagt, ook vanwege zijn eigen geschiedenis. De plannen zien er futuristisch uit. Het verhaal heeft internationale allure. Het is mooi dat er contact is tussen de heer Bouman en het bestuur van het museum. Want ik zou willen zeggen: vergeet het huidige bestuur niet. Dit moet een uitdaging en een verrassing zijn, maar geen bedreiging.'
'In eerste instantie ligt het bij het huidige bestuur. Dat zijn de mensen die al in lengte der jaren het museum besturen, dus het begint echt daar. Ik wacht rustig of er een verzoek komt vanuit het bestuur voor een nieuwe locatie. Ik ga dan graag met ze om tafel. We zijn als gemeente vooral volgend in dit soort vragen. We hebben in het Westerkwartier al veel mooie musea die gaan over reële geschiedenis. Het verhaal van Abel Tasman past daar prima in. Het is een uniek verhaal.'
Bé Schollema, wethouder van Cultuur van de gemeente Westerkwartier, reageert positief op de plannen van architect Feiko Bouman voor een nieuw Abel Tasman Museum, al benadrukt hij dat de bal bij het museumbestuur ligt. 'Het is mooi dat er ook van overzee interesse is voor dit verhaal. Het is een bijzondere aanvliegroute van iemand die het museum een warm hart toedraagt, ook vanwege zijn eigen geschiedenis. De plannen zien er futuristisch uit. Het verhaal heeft internationale allure. Het is mooi dat er contact is tussen de heer Bouman en het bestuur van het museum. Want ik zou willen zeggen: vergeet het huidige bestuur niet. Dit moet een uitdaging en een verrassing zijn, maar geen bedreiging.'
'In eerste instantie ligt het bij het huidige bestuur. Dat zijn de mensen die al in lengte der jaren het museum besturen, dus het begint echt daar. Ik wacht rustig of er een verzoek komt vanuit het bestuur voor een nieuwe locatie. Ik ga dan graag met ze om tafel. We zijn als gemeente vooral volgend in dit soort vragen. We hebben in het Westerkwartier al veel mooie musea die gaan over reële geschiedenis. Het verhaal van Abel Tasman past daar prima in. Het is een uniek verhaal.'
In 2016 ontmoette Cunera van Selm architect Feiko Bouman, die toen onder meer zijn vraagtekens bij het Forum Groningen zette:
'Waarom hebben we het Forum Groningen nodig?'
