Commentaar: Stilletjes aanpassen van spelregels is spelen met vuur

Staatssecretaris Hans Vijlbrief van Mijnbouw
Staatssecretaris Hans Vijlbrief van Mijnbouw © Jos Schuurman/FPS/bewerkt door RTV Noord
Het ging in bijna doodse stilte: met een handvol berichten op overheidssites en een aantal tweets werden de voorwaarden voor een populaire subsidie aangepast. Daarmee ontstaan wéér verschillen bij gasgedupeerden. De verantwoordelijk staatssecretaris speelt een gevaarlijk spel.
Heb je meer dan duizend euro schade? Dan maak je aanspraak op vierduizend euro energiesubsidie voor bijvoorbeeld zonnepanelen of isolatie. Het is een regeling die de overheid heeft bedacht als compensatie voor de trage afhandeling van aardbevingsschade.
Maar die afhandeling is helemaal niet meer zo traag, vindt staatssecretaris Hans Vijlbrief (D66) van Mijnbouw. Waarom compenseren we gedupeerden voor een lange wachttijd als die wachttijd flink korter is geworden?, vraagt hij zich af.
Dat is in alle redelijkheid nog prima te volgen. De afhandeling van schade gaat voor een grote groep gedupeerden inderdaad een stuk sneller dan een paar jaar geleden. Dat er tegelijkertijd nog talloze complexe gevallen zijn, laten we voor nu maar even buiten beschouwing.
Het oerwoud aan regelingen, batches en fondsen is alleen maar weer groter geworden. En wat gebeurt er straks? De buurman die voor 1 juni 2023 zijn schade meldt, maakt nog wel aanspraak op die duizenden euro’s. Maar als zijn buurvrouw een dag later dat ook wil doen, valt ze waarschijnlijk buiten de boot.
Want voor haar geldt straks een extra voorwaarde: je krijgt pas geld als je langer dan een jaar hebt gewacht op duidelijkheid. Verreweg de meeste (vaak kleine en makkelijke) dossiers worden nu binnen een jaar afgerond. De buurman heeft wel een extraatje om te verduurzamen, de buurvrouw niet.
In zijn verhoor voor de parlementaire enquêtecommissie getuigde Vijlbrief dat het niet verstandig is om ‘tijdens de wedstrijd de spelregels te veranderen’. Een paar dagen later deed hij de aankondiging van de nieuwe subsidievoorwaarden.
De staatssecretaris maakte eerder dit jaar indruk op de maatschappelijke organisaties met een brief aan de Tweede Kamer. Hij leek ervan doordrongen dat de verschillen tussen bewoners te groot zijn. Onuitlegbare verschillen moeten zoveel mogelijk worden tegengehouden. Een overheid moet zich aan haar woord houden, vond Vijlbrief. Het Gasberaad en de Groninger Bodem Beweging noemden het zelfs een eerste aanzet tot herstel van vertrouwen.
Vijlbrief speelt nu met vuur. Met de aanpassing van de subsidieregels ondergraaft hij zijn woorden en beschadigt hij dat herstel van vertrouwen. Want het laat zien: de Haagse papieren werkelijkheid is nog altijd oppermachtig.