Ziekenhuisapotheker van UMCG wil medicatieveiligheid vergroten: 'Heb gemerkt hoeveel nog te verbeteren valt'

Prof. dr. Patricia van den Bemt is ziekenhuisapotheker van het UMCG. Als hoogleraar klinische farmacie doet ze in het bijzonder onderzoek naar medicatieveiligheid.

Al sinds haar studie farmacie is Van den Bemt geboeid door de veiligheid van geneesmiddelen. 'Ik heb gemerkt hoeveel op dit gebied nog te verbeteren valt. Als ziekenhuisapotheker is het mijn ambitie om patiëntenzorg te verbeteren. Daar sta ik elke ochtend voor op.'

Juist haar baan als hoofd van de sectie patiëntenzorg van de ziekenhuisapotheek en het onderzoek dat ze doet sluiten mooi op elkaar aan: 'Dingen die ik in mijn onderzoek vind, kan ik meteen implementeren. En wat ik in de praktijk zie misgaan, is input voor verder onderzoek.'

Bij het gebruik van medicijnen kan op twee manieren schade ontstaan. Bijna elke geneesmiddel heeft bijwerkingen, de zogenoemde intrinsieke schade. De tweede soort schade ontstaat doordat er verkeerd met medicijnen wordt omgegaan. Dit noem je extrinsieke schade, en kan voorkomen worden.

Vooral de schade door verkeerd gebruik is de focus van Van den Bemt haar onderzoek. Door te kijken welke factoren een rol spelen bij het maken van fouten met geneesmiddelen, kun je proberen deze fouten te voorkomen.

Fouten kunnen op verschillende momenten worden gemaakt. De arts kan het middel verkeerd voorschrijven, of de apotheek maakt een fout bij het afleveren. Maar ook tijdens het overdragen van informatie gaan dingen mis.

Wanneer iemand bijvoorbeeld wordt opgenomen in het ziekenhuis, moet wel duidelijk zijn welke middelen hij of zij al gebruikt. En dan zijn er nog de fouten die gemaakt worden bij het toedienen van de medicijnen. Door de verpleging in het ziekenhuis, maar vaker door de patiënt zelf thuis.

Het vaakst fout gaat het in de thuissituatie. Enkel een ontslaggesprek na een ziekenhuisopname is volgens Van den Bemt dan ook niet voldoende. Van den Bemt: 'Laat ze bijvoorbeeld ook oefenen met nieuwe medicijnen tijdens de opname, zodat ze dit thuis ook beter kunnen.'

Eerder onderzoek laat zien dat er nog veel te winnen valt. Zo’n vijf procent van alle ziekenhuisopnames is gerelateerd aan geneesmiddelengebruik. De helft daarvan had kunnen worden voorkomen. Bij ouderen gaat het zelfs om tien procent van de opnames. Een groeiend probleem met een verouderende samenleving.

Door medicatieveiligheid te vergroten kan volgens Van den Bemt een enorme efficiëntieslag worden gemaakt in de zorg. Immers, hoe minder mensen er ziek worden hoe beter. Maar het gaat om meer.

Op dit moment moet bij middelen die in de ader worden gespoten bijvoorbeeld altijd een tweede verpleegkundige meekijken. Terwijl helemaal niet bewezen is dat deze dubbelcheck werkt. Als je met onderzoek aan kunt tonen dat een dubbelcheck niet nuttig is, dan kan de verpleegkundige die tijd beter besteden: meer handen aan het bed.

Onderzoek naar medicatieveiligheid is complex, omdat het vaak niet gaat om een enkele oorzaak. Ook de oplossingen zijn niet eenduidig: het verbeteren van protocollen, scholing van medisch personeel en patiëntenvoorlichting. Het is allemaal een gedeelte van de oplossing.

Door de complexiteit zijn subsidiegevers huiverig. Daarom heeft Van den Bemt binnen het UMCG een onderzoeksfonds opgericht, dat afhankelijk is van donateurs. Hiermee kan pilotonderzoek bekostigd worden. Zo'n pilot is bedoeld om te kijken of het onderzoek haalbaar is. De pilots trekken mogelijk de grote geldverstrekkers over de streep.