Nieuwe technologie moet UMCG-radiologen ondersteunen bij vroegtijdig opsporen ziekten
Als je klachten ervaart omdat je bijvoorbeeld longkanker hebt, is het eigenlijk al te laat. Maar door middel van screening kunnen mensen die geen klachten hebben, maar wel een verhoogd risico lopen op een longziekte, preventief gecontroleerd worden. Er moeten nog wel wat stappen gezet worden voordat een besluit over invoering van landelijke screening te verwachten is, maar het UMCG bereidt zich daar al op voor.
'Als screening ingevoerd wordt, krijgen we er jaarlijks duizenden scans extra bij en dat is niet iets wat je als radioloog elke dag kunt beoordelen', zegt radioloog Rozemarijn Vliegenthart van het UMCG. Ze is ook de projectleider van B3CARE. B3 is een noemer voor drie ziekten die in Nederland de voornaamste oorzaak van overlijden zijn: longkanker, chronisch obstructieve longziekten (COPD) en hart- en vaatziekten. In het project werken onderzoekers aan een screening op die drie ziekten.
Bij klachten is het vaak al te laat
Die drie ziekten komen vaak pas aan het licht als mensen zich met aanverwante klachten bij de dokter melden, maar dan is het dus meestal te laat. 'Als mensen met bijvoorbeeld longkanker klachten ontwikkelen, is de kanker meestal al in een vergevorderd stadium', weet Vliegenthart. 'Het merendeel van die mensen komt niet meer van de ziekte af en zal er waarschijnlijk aan overlijden.'
We hebben aangetoond dat de sterfte aan longkanker in de gescreende groep lager ligt
In 2005 is daarom al een onderzoek gestart waarin werd gekeken hoe vroege stadia van longkanker kunnen worden waargenomen. De resultaten hiervan zijn twee jaar geleden gepubliceerd in het zogeheten NELSON-onderzoek. 'Daaruit bleek dat als je langdurige rokers een CT-scan laat ondergaan, je vroege stadia van longkanker kunt vinden en bij veel van die patiënten ook tijdig kunt behandelen.' In de studie is de groep gescreende mensen vergeleken met mensen die niet gescreend zijn. 'Toen hebben we aangetoond dat de sterfte aan longkanker in de gescreende groep lager ligt.'
'We merkten ook dat je niet alleen tekenen van longkanker ziet op de CT scans, maar ook vroege tekenen van andere ziekten, zoals longemfyseem en hartziekte', vervolgt de radioloog. 'Ook die ziekten komen veel in de bevolking voor en veroorzaken veel ellende.'
Screening richt zich op mensen zonder klachten
Nu is het nog zo dat mensen met borstklachten of langdurig hoesten naar de huisarts gaan. 'Als er dan een verdenking is dat er misschien iets mis is aan het hart of de longen, dan wordt een patiënt doorgestuurd naar het ziekenhuis voor nader onderzoek', legt Vliegenthart uit. Screening richt zich op mensen die geen klachten hebben, maar wel een hoger risico lopen op een ziekte als longkanker.
'Er moeten nog meer stappen beoordeeld worden. Bijvoorbeeld welke groep in de bevolking uitgenodigd moet worden voor zo'n screening en op welk moment. En wegen de kosten van een screening op tegen de baten? Die vragen moeten nog beantwoord worden.'
'Nu inzetten op nieuwe technieken'
Mochten al die stappen beoordeeld zijn en screening landelijk worden ingevoerd, wat volgens Vliegenthart nog jaren kan duren, dan komt er veel meer werk bij voor radiologen. Daarom wordt er nu al gewerkt aan een oplossing daarvoor: de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie. 'Dat zijn allerlei technieken die we ontwikkelen om dit soort CT-scans makkelijker te beoordelen. Het is essentieel dat we nu inzetten op dit soort nieuwe technieken, zodat onze radiologen, als screening ingevoerd wordt, ondersteund worden om die duizenden scans te beoordelen.'
Dit soort technieken zou automatisch een scan kunnen selecteren en zeggen of iets afwijkend of normaal is
'Dit soort technieken zou automatisch een scan kunnen selecteren en zeggen of deze afwijkend of normaal is', legt Vliegenthart uit. De radioloog kan zich dan richten op de scans met afwijkingen. De software moet in de scans voor longkanker ook vroege tekenen van COPD en hart- en vaatziekten kunnen herkennen, wat ervoor zorgt dat de kosten verlaagd worden. 'We doen in Groningen onderzoek binnen het Datascience for Health (DASH) programma en focussen ons heel erg op kunstmatige intelligentie en cohortgegevens.'
Maar voordat dit alles mogelijk is en screening toegepast kan worden, wacht nog wel een reis. 'Die gaat via de Gezondheidsraad, die bereidt een advies voor aan de minister van Volksgezondheid', aldus Vliegenthart.
