Eva zoekt uit: Waarom schrijven we brokjes, maar zeggen we brokjus?

Brokjes, geluk, tegelijk, terug; er zijn nogal wat woorden waarin we de e uitspreken als u. ‘Dat doen we als de lettergreep geen klemtoon heeft’, vertelt Peels. ‘Klinkers in onbeklemtoonde lettergrepen, spreken we in het Nederlands vaak uit als u. Bij het woord brokjes ligt de nadruk op brok, in het niet benadrukte jes wordt de e een u.’

Dat we voor de u kiezen, komt doordat we voor die klank weinig moeite hoeven te doen. Het uitspreken van andere klinkers vergt meer beweging van kaken, lippen en tong. Peels: ‘Voor een a-klank moeten we onze mond wijd open sperren. Voor een i-klank moeten we onze kaken dicht bij elkaar brengen en onze lippen wegtrekken. Als ik de tanden van mijn kinderen wil poetsen, vraag ik ze daarom een i-klank te maken.’

‘Voor een u hoeven we nauwelijks moeite te doen’, vervolgt Peels, ‘die spreek je uit in het midden van je mond. Mensen die even niet weten wat ze moeten zeggen, gebruiken daarom ook vaak u als tussenwerpsel. Dat is eigenlijk een kwestie van luiheid.’

Het Nederlands is hier zeker niet uniek in; de Engelsen doen het ook, weet Peels: ‘In het Engels is dat verschil nog veel groter dan in het Nederlands. Zo wordt de letter a in het woord important, uitgesproken als u. Fransen of Italianen die Engels praten, vergeten dat vaak: zij proberen alle lettergrepen uit te spreken zoals ze gespeld zijn.’ Dat Fransen die Engels spreken vaak zo grappig klinken, komt daardoor: ze leggen op veel te veel lettergrepen een klemtoon. ‘Ze zouden wat luier moeten zijn’, lacht Peels.

Onhandig is het wel dat we letters anders uitspreken dan dat we ze schrijven, vindt ook Peels. Toch is de kans dat de spelling ooit gelijkgetrokken wordt met de uitspraak, klein: ‘Gesproken taal verandert steeds onder invloed van andere culturen en van straattaal, maar met spelling gaan we behoudend om. Die blijft vaak generaties lang hetzelfde.’