Groningse jeugd in (illegaal) vuurwerkcircuit: 'Het neemt toe en begint steeds vroeger'

'Het is inderdaad toegenomen, en het begint steeds vroeger. Er zijn bijvoorbeeld al shells in omloop, en die maken écht een enorm lawaai', zegt jongerenwerker Martijn Oostenburg uit de gemeente Eemsdelta. 'Verder merken we dat jongeren nog vuurwerk over hebben van vorig jaar, en dat beginnen ze vanaf eind oktober weer af te steken. Wat je het beste kan doen? In gesprek gaan.'

'Het mooie aan het jongerenwerk is dat je een soort tussenpersoon bent. We zijn anders dan een politieagent of docent en hangen en chillen met jongeren. Steken ze vuurwerk af? Dan spreken we hen daarop aan. En dat werkt', al moet hij daar wel een kanttekening bij plaatsen. 'De jeugd die handelt in vuurwerk blijft nog wat onder de radar, en dat is lastig.'

Volgens Oostenburg is het voor jongeren heel makkelijk om verboden sier- en knalwerk te verkrijgen. 'Ik hoor zo vaak dat ze in een appgroep zitten of direct contact hebben met een dealer.'

Maandagmiddag was er een vuurwerkincident bij CSG Augustinus in Stad. In de fietsenstalling kwam zwaar vuurwerk tot ontploffing. Vijf leerlingen werden geschorst. 'Zorgwekkend dat kinderen zo makkelijk aan dit soort vuurwerk kunnen komen', zei een verontwaardigde directeur Kevin Schadenberg bij RTV Noord.

Bij sommige scholen worden kluisjes van leerlingen gecontroleerd om vuurwerk op te sporen. Het Augustinus is daar terughoudend in. 'Dat is echt wel een extreme maatregel (...). Het openen van kluisjes is op eigen initiatief, staat ook in regels', laat de school weten.

Bij het Dollard College in Pekela en Bellingwolde doen ze wel kluisjescontroles, maar niet op regelmatige basis, zegt directeur Harko Barla. Hij gaat liever in gesprek met de leerlingen. 'We hebben ze goed in de smiezen', concludeert hij. 'Er zijn altijd wel leerlingen in beeld van wie we weten dat hun belangstelling voor vuurwerk groot is, en daar praten we mee. De lijntjes zijn kort.'

Volgens Barla hebben voorlichtingscampagnes van de gemeente weinig effect. 'Dat maakt geen indruk meer bij de meesten.' Schokkende video's van de brandweer over de gevaren van vuurwerk worden door jongeren gezien als een grijsgedraaide plaat die elk jaar wordt afgespeeld.

'Het is ook lastig', erkent Barla. 'Voor veel van onze leerlingen is het gewoon interessant om vuurwerk af te steken. Er is een aantal dat ook openlijk zegt: ik ga met mijn vader naar Duitsland en dan slaan we flink wat in. En dat terwijl een groot deel van de verantwoordelijkheid ook bij de ouders ligt...'

De vuurwerkhandel heeft nog geen vat gekregen op het Gomarus College in Stad, meldt de school desgevraagd. ‘Er is hier heel weinig vuurwerk, eigenlijk helemaal niet. Weleens buiten de school, een eindje van het gebouw af. Als we ze betrappen, gaan ze naar HALT. Maar in school is nog nooit iemand ermee betrapt. Dan doen ze het wel een eindje van school af.'

'Kluisjescontroles is wel een hele lastige', zegt jongerenwerker Oostenburg, waarmee hij doelt op privacyregels. 'Als uiterste middel vind ik het goed, bijvoorbeeld als er signalen zijn. Dan moet het gebeuren.' Zijn collega-jeugdwerker Kim Aarts van WIJ Groningen sluit zich daar bij aan. 'Kluisjescontroles, dat is wel een dingetje. Maar ik snap wel dat scholen ervoor kiezen, anders is het toch een beetje dweilen met de kraan open.'

Net als Oostenburg in Eemsdelta gaat Aarts vooral het gesprek aan: 'De jongeren ervan doordringen dat het niet mag. Iets aan de bewustwording doen. Maar dat is best een lastig verhaal. Met pubers is het gewoon heel tricky. Daarnaast gaat het om een stuk veiligheid. Bij sommige jongeren kom je erachter dat ze een hele lading vuurwerk in een sporttas onder hun bed hebben liggen.'

Ze vindt het schokkend dat veel kinderen het vuurwerk gewoon van hun ouders krijgen. 'Zo liep er vorig jaar nog een gastje met driehonderd knallers in een rugzak over straat, zo'n week voor oud en nieuw. 'Gekregen van m'n pa', zei hij, wat moet ik daar nog van zeggen?'

In het verleden belde Aarts vaak met de ouders. 'Goh, weet u dat uw kind dit doet?' Sommige antwoorden deden haar de wenkbrauwen fronsen. 'We zijn toch allemaal jong geweest?', klonk het dan.

Ze merkt dat sommige ouders het oneens zijn met de vuurwerkwetgeving. 'Die vinden het stom dat het illegaal is, en denken: lang leve de tradities, ik geef m'n kind gewoon wat.'

Vuurwerkhandelaar Martin West in Stad ziet dat een deel van de jeugd in zijn zaak wegblijft. Alles wat legaal verkocht mag worden is niet aantrekkelijk voor die groep. Bovendien mag West pas vanaf 29 december vuurwerk verkopen en de jonge vuurwerkliefhebbers hebben hun slag dan al geslagen. 'Wat voorheen voor de rotjes en grondbloemen kwam, zie je niet meer. Wat de jeugd nu wil, kunnen wij niet leveren.'

Door het illegale spul krijgt het vuurwerkimago volgens West elk jaar een nieuwe knauw. 'Dat is echt waardeloos, want het zijn twee verschillende dingen. Wat wij verkopen is mooi, en van het verboden knalwerk heeft iedereen last. En daar wordt óns vuurwerk wel mee geassocieerd.'