Zes vragen en antwoorden over het conflict bij de stikstoffabriek

De bouw van de stikstoffabriek in Zuidbroek
De bouw van de stikstoffabriek in Zuidbroek © Steven Radersma/RTV Noord
Het is de belangrijkste schakel in het plan om de gaswinning in Groningen te stoppen: de stikstoffabriek bij Zuidbroek. In april had hij al moeten draaien, maar na een reeks van vertragingen zijn de werkzaamheden nog niet klaar. Maandagochtend was daar een nieuw hoofdstuk: ruim 150 bouwers mochten door een conflict tussen de aannemers niet aan de slag.
Moeten we bang zijn dat de gaskraan in Groningen nog niet dicht kan? Zes vragen en antwoorden over de crisis bij de stikstoffabriek.

Waardoor is de fabriek zo vertraagd?

De bouwers van de fabriek hadden eerst last van de gevolgen van het coronavirus. Door de lockdowns werd materiaal uit het buitenland te laat geleverd. Vervolgens kregen aannemers te maken met een personeelstekort. Afgelopen zomer was er een conflict tussen hoofdaannemer Air Products en onderaannemer Ballast Nedam. Die ruzie zou in juli zijn bijgelegd. De bouwers krijgen bovendien extra tijd en geld om hun werk af te maken.
Ruzie bij de stikstoffabriek: 150 werknemers mochten niet aan het werk
Maar nu ruziën ze weer en vliegen de verwijten over tafel. Het zorgt ervoor dat hoofdaannemer Air Products maandagochtend geen medewerkers van Ballast Nedam toelaat op de bouwplaats. Daarom stonden er ruim 150 medewerkers van dat bedrijf voor een dichte poort.

Waar draait het conflict precies om?

De bedrijven beschuldigen elkaar van fouten. Zo liet Air Products weten dat Ballast Nedam zich niet aan overeenkomsten hield. Het bedrijf zou niet functioneren. Ballast Nedam zegt juist dat er sprake is van mismanagement bij Air Products. Zo zouden er fouten zitten in het ontwerp en is materiaal te laat geleverd, waar Ballast Nedam niet voor verantwoordelijk kan worden gehouden.
Of dit de échte redenen zijn, is niet duidelijk. Experts in de bouwwereld laten weten dat het zeer ongebruikelijk is dat Ballast Nedam in dit stadium niet meer welkom is op de bouwplaats. De bouw van de fabriek zit in de eindfase. Het probleem moet dusdanig groot zijn, dat de bedrijven elkaar écht niet meer kunnen luchten.

Wat zijn de gevolgen voor de bouw van de fabriek?

Dat kan Air Products op dit moment niet zeggen. De hoofdaannemer werkt aan een plan om met een combinatie van bestaande en nieuwe onderaannemers de fabriek af te bouwen. Volgende week presenteert Air Products dat plan.
Het is alleen de vraag of nieuwe aannemers zich willen begeven in dit ‘probleemproject’, zeker met het tekort aan personeel in de bouw. Daardoor is de kans groot dat de bouw van de stikstoffabriek door dit conflict opnieuw vertraging oploopt.

Waarom is de fabriek belangrijk voor Groningen?

In de fabriek in Zuidbroek wordt straks stikstof toegevoegd aan geïmporteerd gas uit het buitenland. Dat buitenlandse gas is namelijk niet geschikt voor onze cv-ketels of gasfornuizen. Door het toevoegen van stikstof kan dat buitenlandse gas wel worden gebruikt in Nederland. De fabriek is dus nodig om de gaskraan in Groningen te kunnen sluiten. Dankzij gas uit het buitenland is gas uit het Groningenveld niet meer nodig.

Wat heeft de vertraging van de stikstoffabriek voor gevolgen voor de gaswinning?

Volgens Gasunie heeft het op dit moment geen gevolgen: de gaskraan kan - zoals gepland - komend jaar dicht. Dat heeft meerdere redenen: het is een relatief zachte winter, waardoor er veel minder gas verbruikt wordt. En de hoge gasprijzen zorgen ervoor dat we zuiniger zijn. Daardoor zijn de gasopslagen nu voldoende gevuld.
Het kan wel een probleem worden als de fabriek ook voor komende winter nog niet klaar is. De fabriek is hoe dan ook nodig. Als de prijzen omlaag gaan, zal het verbruik volgens experts weer toenemen. Gasunie geeft volgende maand een advies over de leveringszekerheid van gas in het komende gasjaar (oktober 2023-oktober 2024).

Mocht de gaskraan toch nog niet dicht gaan, zorgt dit dan direct voor problemen?

Het simpele antwoord is: nee, niet direct. De aardbevingen worden nu vooral veroorzaakt door drukverschillen in de bodem en niet door de gaswinning. Op plekken waar veel gas is gewonnen is de druk anders dan op plekken waar minder gas is gewonnen. Dat verschil moet zich de komende decennia gaan vereffenen.
Het is niet precies duidelijk hoeveel gas er meer gewonnen kan worden zonder dat dit extra bevingen veroorzaakt, maar het gaat volgens deskundigen om relatief kleine hoeveelheden gas.