Patstelling dreigt bij zoektocht naar oplossing voor bromtonen Windpark N33

Windmolens
Windmolens © RTV Noord
Overheden, geluidsdeskundigen en de eigenaren van het windpark zitten al langere tijd om tafel om de problematiek van de bromtonen van Windpark N33 te bespreken en op te lossen. Hoewel er nieuw meetonderzoek aanstaande is, dreigt een patstelling.
Opluchting. Dat was het gevoel van mensen uit Meeden en omgeving op 27 januari 2021. Op die dag brachten de gemeenten Veendam, Midden-Groningen en Oldambt voor het eerst naar buiten dat de molens van Windpark N33 brommen. 'Ik ben toch wel blij dat nu is vastgesteld dat de molens inderdaad laagfrequent geluid produceren', zei Markus Ploeger van de werkgroep Gevolgen van plaatsing Windmolens destijds. Ze waren niet gek.
Jan van Muijlwijk, inmiddels gepensioneerd geluidsdeskundige van de gemeente Veendam, had maanden van meten achter de rug. Eerst zonder molens, daarna toen ze gebouwd waren. Toen hij de bromtonen in zijn metingen voor het eerst opmerkte, was zijn reactie: 'Houston, we have a problem'.

Aanpassingen software

De exploitanten van het windpark, RWE en Eurus (voorheen was dat Yard), hebben samen met de fabrikant van de molens pogingen gedaan om de overlast van de bromtonen te verhelpen. 'We zijn gestart met verschillende aanvullende onderzoeken', laten RWE en Eurus in een gezamenlijke reactie weten. Er zijn volgens de bedrijven meerdere metingen door verschillende bureaus uitgevoerd. Die vonden op verschillende locaties en tijdstippen plaats, waarbij er onder meer werd gekeken naar windsnelheid, windrichting, vermogen en geluid.
'Bij één van de turbines is een jaar lang continu 24 uur per dag geluid gemeten. Ook is ruim twee maanden continu gemeten nabij een woning.' Ook is er volgens RWE en Eurus halverwege 2021 nieuwe software geïnstalleerd, en zijn in mei vorig jaar de laatste aanpassingen doorgevoerd.'
Uit metingen van mei 2021 bleek dat er wel iets verandert aan het bromgeluid als de molens op vol vermogen draaien, maar dat de bromtonen niet waren verdwenen. Draaiden de molens niet op vol vermogen, dan was er helemaal geen verschil zichtbaar.
Toen een jaar later het officiële geluidsrapport werd gepresenteerd, was de situatie niet veel anders. In de woorden van wethouder Henk Jan Schmaal van Veendam: 'Het rapport laat duidelijk zien dat er sprake is van geluidproductie door de turbines die er niet hoort te zijn, ook na de softwareaanpassing.'
Lees verder onder de afbeelding
Windmolens rond de N33, windpark Meeden
Windmolens rond de N33, windpark Meeden © RTV Noord

Nieuw onderzoek

Uit documenten die RTV Noord heeft opgevraagd bij de gemeente Midden-Groningen blijkt dat Midden-Groningen en Veendam in november 2021 met het ministerie van EZK, RWE, Eurus en onderzoeksbureau's Pondera en Arcadis gesproken hebben over de bromtonen. In juli 2022 is er een vergelijkbare bijeenkomst geweest, voegt het ministerie toe.
In die laatste bijeenkomst is besloten dat er nieuw onderzoek komt. Dit onderzoek moet recht doen aan de klachten van omwonenden, aan de meetmethode van Van Muijlwijk én aan wettelijke normen. 'De resultaten van dit onderzoek zullen in een volgend bestuurlijk overleg worden besproken', aldus het ministerie.
'Als er overeenstemming is, zal dit in gezamenlijkheid worden uitgevoerd, aldus RWE en Eurus over deze afspraken. 'Dan kunnen we ook aangeven hoe dit onderzoek aangepakt zal worden, om zo de kenmerken en omstandigheden van het geluid en de oorzaak beter te kunnen doorgronden.'
Maar dat overleg laat op zich wachten. Dat heeft aan de ene kant te maken met de meetmethode van Van Muijlwijk. Deze methode is niet gangbaar in de geluidswereld, hoewel daar wel de bromtonen mee zijn vastgesteld.
Aan de andere kant voldoen de molens aan de officiële geluidsnormen. In die geluidsnormen wordt laagfrequent geluid, de officiële term voor bromtonen, eruit gefilterd. De gemeenten kunnen daardoor slecht op laagfrequent geluid handhaven.
Waarom gemeenten niet officieel kunnen handhaven
Uit gezamenlijk onderzoek van Follow the Money en RTV Noord bleek vorig jaar dat de normen voor windmolengeluid eigenlijk vrij willekeurig tot stand zijn gekomen. Toen die normen in 2010 werden ontworpen, mochten die vooral niet ten koste gaan van mogelijke nieuwe windparkgebieden. Geluidsdeskundige Frits van den Berg noemde eind 2021 ook al dat hij zich niet kan herinneren dat er wetenschappelijke documenten of rapporten aan nieuwe windmolennormen ten grondslag lagen. Deze geluidsnormen gaan namelijk over alle toonhoogtes, waardoor bromtonen in feite worden weggefilterd uit de norm. En die norm is ook nog eens een jaargemiddelde. Dit maakt handhaving op geluid alleen achteraf mogelijk.
Dat laagfrequent geluid door gemeenten slecht te handhaven is, blijkt ook uit door RTV Noord opgevraagde documenten. Zo schrijft de gemeente in een brief aan een inwoner met klachten over de bromtonen: 'In opdracht van de gemeenten worden geluidsmetingen verricht. Op basis van deze metingen kan niet worden gehandhaafd, maar deze geven wel een objectief beeld van de ervaren geluidsbelasting.' Verderop in diezelfde brief: 'De productie van laagfrequent geluid betekent niet per definitie dat de geluidsnorm wordt overschreden, er zijn namelijk geen specifieke normen voor laagfrequent geluid in de regelgeving opgenomen. Wij hopen u met dit bericht een beeld te hebben gegeven over de behandeling van uw klacht.'
Helaas blijkt het niet mogelijk te zijn om metingen te doen waarin de bromtonen zichtbaar zijn én die passen bij gangbare normen
Ministerie van EZK in een reactie

Impasse

Ondertussen dreigt een patstelling. Want ondanks de afspraak van het ministerie, de gemeenten en de eigenaren van het windpark om gezamenlijk onderzoek te gaan doen, blijkt het moeilijk om een goede onderzoeksmethode te vinden.
'Helaas blijkt het niet mogelijk te zijn om metingen te doen waarin de bromtonen zichtbaar zijn én die passen bij gangbare normen', schrijft het ministerie van EZK in een reactie. 'Er bestaan namelijk geen normeringen voor bromtonen en spectraalmetingen.' Die spectraalmetingen horen bij de methode van Van Muijlwijk, waarbij geluid heel gedetailleerd kan worden gevisualiseerd.
Het gezamenlijke onderzoek is dus nog niet gestart. Voor omwonenden met hinder lijkt een oplossing daardoor ver uit zicht. Want de molens brommen nog steeds.
In deze visualisatie is spectraalmeting van het bromgeluid van een windmolen van windpark N33 te zien. Het gaat om de gele lijn links van het midden dat onderin kronkelt en bovenin recht is. Lees verder onder de afbeelding.
Bromtonen van windpark N33, gevisualiseerd met de software Spectrumlab
Bromtonen van windpark N33, gevisualiseerd met de software Spectrumlab © Jan van Muijlwijk
Compensatie bij strengere nieuwe normen?
In juni 2021 veegde de Raad van State de bestaande milieunormen voor windmolens (zoals geluid en slagschaduw) van tafel, vanwege het ontbreken van goed milieuonderzoek. Op dit moment is het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat bezig om deze normen alsnog van een degelijke milieubeoordeling te voorzien.

Mocht deze beoordeling ervoor zorgen dat geluidsnormen strenger worden, dan heeft dat volgens het ministerie ook gevolgen voor bestaande parken. In dat geval zal nagedacht worden over compensatie van omwonenden. 'Ik zal bekijken wat nodig is om bewoners rond bestaande windparken en al vergunde projecten tegemoet te komen', aldus de staatssecretaris in een brief aan de Tweede Kamer.

Het ministerie verwacht dat de nieuwe windmolennormen eind 2023 van kracht worden.