Hoogleraar: Gemeenten hebben moeite met toezichthouden op zorginstellingen

8 februari 2023, 18:53 • 3 minuten leestijd

De zorgboerderij in Wedde © Persbureau Meter

De Groningse hoogleraar bestuurskunde Heinrich Winter is niet verbaasd over het feit dat de misstanden bij zorgboerderij Aurora Borealis in Wedde zo lang uit het zicht van de instanties konden blijven. Het toezicht op zorginstellingen schiet volgens hem structureel tekort. Winter zoekt de oorzaak deels in het overhevelen van overheidstaken naar gemeenten, waaronder langdurige zorg.

Hoogleraar bestuurskunde Heinrich Winter van de Rijksuniversiteit Groningen is gespecialiseerd in toezichtvraagstukken. Bij de zorgboerderij in Wedde is veel tekort geschoten op dit gebied, denkt Winter.

'Ik kan dat van een afstand een beetje moeilijk feitelijk vaststellen, maar uit de berichtgeving valt wel te halen dat het daar goed uit de hand is gelopen. Ze zaten er niet bepaald bovenop', zegt hij.

Ernstige misstanden
Op zorgboerderij Aurora Borealis in Wedde vonden lange tijd ernstige misstanden plaats. Het ging daarbij om geestelijke en fysieke mishandelingen. Zo werd een cliënt met zijn hoofd in een wc geduwd. Een ander werd door personeel in een sloot gezet en weer een ander werd buiten onder een druppelende tuinslang gelegd.
Door het werk van onderzoeksjournalist Alberto Stegeman kwamen de misstanden aan het licht. Medio december grepen de politie en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd in en vonden arrestaties plaats.

Bij toezicht op zorgboerderijen en 'het sociale domein in het algemeen' valt nog veel winst te behalen, meent de hoogleraar. 'Dat zoiets plaats heeft kunnen vinden, verbaast mij in dat opzicht dan ook niet. Dit soort misstanden zijn helaas niet uniek.'

Dat komt volgens Winter doordat het toezichtstelsel onvoldoende sluitend is. 'Je hebt hier te maken met jongeren onder de achttien, die onder de jeugdwet vallen. Pgb-houders (Persoonsgebonden budget, red.) vallen weer onder de wet maatschappelijke ondersteuning (wmo). En dan spelen hier ook nog de wet langdurige zorg en de zorgverzekeringswet een rol.'

De verschillende stelsels en wetten verzorgen op een andere manier toezicht: 'Als het om jongeren gaat, is de landelijke jeugdinspectie verantwoordelijk, maar pgb en wmo vallen onder de gemeentelijke inspectie. Sinds 2015 zijn veel overheidstaken overgeheveld naar de gemeenten. Die hebben veel moeite met al die extra controlerende en uitvoerende taken.'

Veel gemeenten hebben in 2015 gedacht: we gaan eerst dat systeem opbouwen en toezicht zien we daarna wel

Heinrich Winter - hoogleraar bestuurskunde RUG

Volgens Winter zijn gemeenten terughoudend met het trekken van de portemonnee voor toezichthouders.

'Veel gemeenten hebben in 2015 gedacht: we gaan eerst dat systeem opbouwen en toezicht zien we daarna wel.' Omdat toezicht voor veel gemeenten een ingewikkelde taak blijkt, werken ze vaak samen via de GGD's, laat Winter weten.

'De GGD heeft toezichthouders in dienst, die kunnen door gemeenten gevraagd worden om toezicht uit te oefenen.' Hoe de gemeente Westerwolde toezicht regelde, is niet bekend.

Sinds januari 2022 moeten ondernemers die een zorginstelling beginnen en meer dan tien mensen willen opvangen, een vergunning aanvragen. Aurora Borealis hoefde deze vergunning niet aan te vragen, omdat het al voor 2022 actief was. Bovendien verbleven op de zorgboerderij niet meer dan tien cliënten.

Hoogleraar bestuurskunde: 'Toezicht op zorg kan veel beter'

De zorgboerderij in Wedde was niet aangesloten bij een instantie of koepelorganisatie. De landelijke koepel van zorgboerderijen Federatie Landbouw en Zorg hanteert een eigen keurmerk. Winter ziet dit niet direct als oplossing, al kan het volgens hem wel helpen.

'Wettelijk gezien kun je moeilijk vastleggen dat je zo'n keurmerk moet hebben als zorginstelling. Het maakt het voor de overheid wel wat makkelijker als dit soort controles in de private sector worden gedaan.'