Plannen voor eiwitfabriek van boerencoöperaties krijgen vorm, Groningen in beeld
18 februari, 08:00 • 5 minuten leestijd
IJs, yoghurt of kaas gemaakt uit bonen van Groninger akkers. Cosun heeft er hoge verwachtingen van en werkt samen met drie andere grote boerencoöperaties aan plannen voor een fabriek waar eiwitten gemaakt worden voor die nieuwe producten. Groningen is er voor in beeld.
Eiwitten als het nieuwe goud? Dat is misschien wat teveel gezegd, vindt directeur Thijs Bosch van Cosun Protein, maar het bedrijf ziet de eiwitten wel als een enorme kans. ‘De potentie is groot omdat de markt en de vraag naar plantaardige eiwitten in zuivelvervangers en vleesvervangers heel sterk zal groeien’, zegt Bosch.
Succesnummer
Cosun Protein is het jonge en nog bescheiden onderdeel van de bietencoöperatie Cosun dat van de plantaardige eiwitten een succesnummer wil maken. ‘Het is een heel erg goed en functioneel product’, zegt Bosch. ‘Eiwit is zeer geschikt als ingrediënt voor plantaardige yoghurt, kaas, ei, mayonaise enzovoorts.’
De ontwikkeling en toepassing van plantaardige eiwitten is in een stroomversnelling gekomen door bewustwording onder consumenten die minder milieubelastende producten in hun supermarktkarretje willen. Ook dierenwelzijn speelt een rol, want voor eiwitten uit veldbonen of een aardappel hoeft geen enkel dier te lijden of te worden geslachtofferd. De teelt heeft bovendien een lage CO2-uitstoot, is goed voor de bodem en het gewas bindt stikstof.
Het gaat hard
Op die voortrollende golf drijven de vier coöperaties mee; naast Cosun zijn dat zuivelconcern FrieslandCampina, aardappelzetmeelbedrijf Avebe en Agrifirm dat vooral vanuit de gewas- en zaadveredeling betrokken is. Ze worden daarbij ondersteund door het noordelijke project Fascinating, dat de eiwitteelt in de regio wil stimuleren.
‘Het gaat best hard’, aldus Bosch. ‘Cosun zet er vol op in en we hebben sinds de start van het project ìn 2021 goede stappen gezet. De productie van eiwitten uit veldbonen is vorig jaar opgestart bij een Cosun-zusterbedrijf in Europa. Dit jaar gaan we de productie verder opschalen en de producten grootschaliger in de markt zetten.’
Cosun Protein heeft binnen Cosun de status van een startup en krijgt de vrijheid allerlei nieuwe producten en concepten te ontwikkelen. Geld lijkt niet het probleem te zijn. Bij de presentatie van de jaarcijfers een week geleden, zei Cosun-topman Hans Meeuwis dat jaarlijks 1,5 procent van de Cosun-omzet van ruim 3 miljard euro gaat naar onderzoek en ontwikkeling. Dat komt neer op een bedrag van rond de 45 miljoen euro, dat wordt verdeeld over meerdere onderzoeksvelden, waarvan de eiwitten-activiteit er een is.
Je kunt er goed een romige plantaardige yoghurt of ijsje van maken
De eerste lichting van het eiwitproduct wordt inmiddels op de markt gebracht onder de naam Tendra. Het wordt ‘ergens in Europa’ geproduceerd. Waar precies dat Cosun-zusterbedrijf is brengt Cosun niet in de openbaarheid, de concurrentie moet niet wijzer worden dan ze is.
‘We hebben een eigen technologie ontwikkeld om eiwit uit de veldbonen te halen’, legt Bosch uit. ‘Het eiwit is heel neutraal van smaak, heeft een goede emulgerende werking, wat wil zeggen dat je er goed romige yoghurt of een romig ijsje van kunt maken. Dat is dan volledig plantaardig maar met een goede smaak en een goede textuur.’
Want dat is wel een punt volgens Bosch. Het is moeilijk om een voedingsingrediënt te maken dat aan alle eisen voldoet. Het moet tegelijk lekker zijn, het juiste mondgevoel hebben en voldoende voedingswaarde opleveren. Er zijn momenteel teveel producten op de markt die net niet goed genoeg zijn, zegt Bosch.
Wat is een veldboon?
Veldbonen zijn er in verschillende soorten en maten. Groningers kennen de tuinbonen of Waalse bonen goed, ook veldbonen. Maar ook de wierdenboon, paardenboon en duivenboon zijn veldbonen. Ze groeien in peulen en bestaan voor een derde uit eiwitten en twee derde uit zetmeel.
Bonen waren een vrij algemeen gewas in Nederland, maar ze verdwenen de laatste decennia van de akkers. De laatste jaren neemt de belangstelling voor de teelt van de veldboon weer toe.
De eiwitten maakt Cosun momenteel vooral van bonen uit Duitsland, maar ook Groninger boeren hebben veldbonen ervoor geleverd. Bosch: ‘In onze strategie staat de ontwikkeling van goede producten van goede ingrediënten voorop. Dan komt opschalen van de productie en volgt de weg van de producten naar de supermarkten. Daarna komt ook de grootschaliger aansluiting in beeld van onze leden die veldbonen kunnen gaan telen.’
Nu nog is de vraag naar de eiwitproducten te gering, waardoor de boeren er onvoldoende aan verdienen. Maar dat kan veranderen wanneer de markt ervoor zich ontwikkelt. Teelt van de bonen past volgens Bosch ook prima in het teeltplan van veel Cosun-boerenleden. ’En de vraag van de markt gaat er zeker komen’, stelt Bosch.
Omdat plantaardige eiwitten alom worden gezien als een belangrijk toekomstig ingrediënt voor voeding zijn Cosun en de drie andere agrarische concerns beslist niet de enigen die ermee bezig zijn. Het Nederlandse agrobedrijf Meelunie werkt aan de bouw van een fabriek in Denemarken voor de verwerking van veldbonen tot eiwitten en ook het Duitse Beneo is met vergelijkbare projecten bezig.
Miljoeneninvestering
Cosun zou de eiwittenfabriek op eigen houtje kunnen bouwen, of samen met de drie andere agrarische coöperaties. Die laatste optie vraagt technisch wel om oplossingen aangezien Friesland Campina de eiwitten uit melk haalt, Avebe ze uit aardappelen wint en Cosun gebruikt er de bonen voor. Ook andere gewassen zoals lupine of hennep zouden in de fabriek verwerkt kunnen worden.
Bosch kan nog weinig zegen over waar de fabriek wordt gebouwd. Eerder schreef het FD dat Foxhol of Veendam ervoor in beeld zijn. Niet onlogisch omdat op beide plekken projectpartner Avebe een vestiging heeft. Avebe verwerkt al enige tijd uit aardappelen eiwitten voor vleesvervangers. Cosun schat de kosten van ontwikkeling en bouw van de fabriek op minstens honderd miljoen euro.
Tandpasta en wasmiddel uit bietenpulp
Om de suikerbiet maximaal te benutten zoekt Cosun ook naar toepassingen van restproducten. Begin 2022 kondigde de onderneming aan een fabriek in Delfzijl te willen realiseren waar uit bietenpulp plantaardige grondstoffen voor wasmiddelen, tandpasta, verf of shampoo worden gemaakt. De provincie Groningen steunt de investering van in totaal vijftig miljoen euro met een subsidie van drie miljoen.
Bietenpulp verdwijnt nu nog veelal als veevoeder in de bek van varkens, koeien en kippen.
Het is Cosun inmiddels gelukt een vleesvervanger van bietenpulp te produceren. Onder de naam Fidesse is recent een eerste hoeveelheid van het product naar de voedingsindustrie gegaan. ‘Dat product kan veel water opnemen, wat vrijkomt als je het samenperst’, legt Thijs Bosch van Cosun uit. ‘Stop je het in een plantaardige hamburger, dan wordt die veel sappiger.’
