Kun je te veel staken? 'Nederlandse vakbonden zijn best redelijk'
Na een vijfdaagse staking eerder deze maand staken buschauffeurs in het streekvervoer vandaag en vrijdag opnieuw. Dat doen ze om meer loon en minder werkdruk af te dwingen. Heeft zoveel staken zin? Kun je ook te veel staken? RTV Noord bespreekt het met twee juristen.
Vakbonden CNV en FNV eisen respectievelijk 14 en 16,9 procent loonsverhoging. Daarnaast moeten de rijtijden voor chauffeurs minder krap, en eisen ze regelmaat in de roosters. Er is in het streekvervoer sprake van een personeelstekort en één op de vijf chauffeurs zit ziek thuis.
De Vereniging Werkgevers Openbaar Vervoer (VWOV) biedt 8 procent loonsverhoging. Meer geld zou er niet zijn, omdat de winstmarges in het ov klein zijn en vervoerders sinds corona verlies draaien.
Staken als drukmiddel
'Dat er geen geld is, is makkelijk roepen van de werkgevers', vindt Simone de Valk. Zij is universitair docent Arbeidsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen. Werkgevers hopen volgens haar met dit soort uitspraken in te spelen op het sentiment van het publiek. 'Het is een beetje onderdeel van het spel. Maar het gaat de bonden niet om geld alleen, maar ook om werkdruk. En daar is best wat tegen te doen.'
Staken is een grondrecht voor werknemers, legt De Valk uit. 'Dit wordt ingezet als ultiem drukmiddel.' Vroeger werden stakingen direct door heel het land uitgerold. 'Nu voert men de acties langzamerhand op.' De Nederlandse vakbonden zijn volgens De Valk best gematigd en redelijk. 'De vakbonden willen er echt wel met overleg uitkomen.' Maar dat FNV én CNV samen optrekken met de stakingen, omdat de werkgevers niet met iets zinnigs komen, dat zegt volgens haar wel wat. 'Het is heel lang dat er nauwelijks loonsverhogingen waren. En nu rijzen de prijzen in Nederland de pan uit.' Ze begrijpt daarom de acties wel.
'Niet bedelen, maar onderhandelen'
De Valk legt uit dat het stakingsrecht een belangrijk drukmiddel is om collectief met werkgevers te kunnen onderhandelen over loon en andere arbeidsvoorwaarden. 'Zou dat er niet zijn, dan zouden de werknemers collectief bedelen.'
Omdat staken een grondrecht is, zal een werkgever niet zomaar iets tegen stakingen kunnen doen, zegt David Schalkwijk, advocaat bij Adrenna, een advocatenkantoor in Groningen en Leeuwarden. Hij is onder meer gespecialiseerd in stakingsrecht.
Toch hoeven werkgevers in die periode geen loon uit te betalen, legt Schalkwijk uit. 'Bij stakingen hebben werknemers daar geen recht op. Mensen die staken worden tijdens de stakingen door de vakbonden betaald. Maar die hebben niet zulke diepe zakken dat ze stakende werknemers maandenlang kunnen onderhouden.'
Het is voor werkgevers niet verstandig om het op stakingen aan te laten komen. Schalkwijk: 'De vervoerders hebben met een concessie te maken, waarin staat dat er een vaststaand aantal busdiensten moet worden gereden. Ze hebben ook een onderneming te leiden. Je wil uiteindelijk ook niet dat je klanten kwijtraakt die door stakingen naar alternatieven gaan zoeken.' Voor werkgevers zijn stakingen dan ook buitengewoon vervelend. 'Ze proberen het koste wat kost te voorkomen.'
Maar dat is nu dus niet gelukt. Deze maand wordt er al op zeven dagen gestaakt. Hoeveel zin heeft het nog, als het geld voor een grotere loonsverhoging dan de werkgevers voorstellen er écht niet zou zijn?
Het is heel makkelijk voor werkgevers om zich te verschuilen achter het argument dat er geen geld is
Wat als het geld er écht niet is?
'Als het geld er echt niet zou zijn, dan weten de vakbonden dat wel', denkt De Valk. 'Ze hebben er geen enkel belang bij om de werkgever kapot te gaan staken. Het is heel makkelijk voor werkgevers om zich te verschuilen achter het argument dat er geen geld is.'
Voor Schalkwijk is het evident dat de partijen uiteindelijk weer bij de onderhandelingstafel uitkomen. De actiebereidheid onder werknemers neemt volgens Schalkwijk na verloop van tijd ook wel wat af. 'Uiteindelijk willen de meeste mensen ook gewoon werken en doen waarvoor ze betaald krijgen. Nederland is een polderland. We weten dit altijd wel op te lossen. Soms vroeg, soms laat, soms moet er aan beide kanten pijn worden geleden.'
Sympathie van burger
En kunnen buschauffeurs niet de sympathie van de burger verliezen? Schalkwijk denkt dat dat wel meevalt. 'Neem de stakingen bij de vuilnisdiensten. Mensen ergerden zich ontzettend dat hun vuilnis niet werd opgeruimd. Maar die ergernis was niet richting individuele vuilnismensen, maar richting de Nederlandse gemeenten, zo van: los dit op!'
Schalkwijk denkt daarom dat de irritatie van de burger zich eerder tegen de busmaatschappijen zal richten, dan tegen buschauffeurs. Bovendien weten de vakbonden ook wel dat publiek niet altijd blij zal zijn met stevige acties.'
